Aipatzen genuen atzo ondorengo pasartea, aterea ti Domene (2011):
EI prefijo
z- pudo tener su origen en el prefijo de 2. persona de respeto y de 2. persona plural z- utilizado
como prefijo de 3. persona z- en alocutivo y, después, en el no alocutivo; o bien en
la analogía con la 3. persona singular del Pasado de izan, zan/zen = 'el/ella/ello era' como
afirmó Schuchardt (1893), y por eso se limitó al Pasado; o mejor, en un antiguo pronombre
ze que estaría relacionado con los actuales interrogativos zer= 'qué', que significa también
'persona', y zein < *ze-en = 'cuál', como han propuesto R. Gomez y K. Sainz (1995: 225). [Domene, 2011:175]
zeintaz Josu Lavin-ek zioén atzo:
eta non, gure irakurketan, Domene soilik zehazten ari den zéin den esangurá on "zan/zen", ez besterik.
Baina, bestalde, egia da ze euskal aditzaren interpretazio pasiboak izan dú (eta zenbait analisitan oraindik ere bádu), arrakasta handia. Schuchardt-ek berak, adibidez, ondokoa idazten zuén an bere 1893ko lan aipatu hori ("Sobre la formación de las flexiones de relación del verbo vasco", 1893:220):
EI verbo transitivo del vascuence está concebido en sentido pasivo:
Na-kar-zu, "vos me traéis" signiflca al pie de la letra: "soy traído por
vos".
Guk "na-kar-zu" horretan hau ikusten dugu:
ni da kar zu > n(i) - (d)a - kar - zu > nakarzu
ni (objetua) - da (orainaldiko partikula printzipioz adverbiala, akaso antzekoa nola "orain", eta edozein kasutan zerbait oso kontextuala, oso presentziala) - kar (aditz-erroa, aditzaren eduki semantikoa, besterik ez) - zu (sujetu aktiboa)
OVS
Hor sujetu aktiboak ez zuen behar inolako markarik, (ez zen behar ergatiborik), zeren posizionalki markatua baitzegoen. Bide beretik ("-a" artikulu determinatua ez zen oraindik sortua):
sagar da kar zu
sagar (objetua) - da (orainaldiko partikula printzipioz adverbiala, akaso antzerakoa
nola "orain") - kar (aditz-erroa, aditzaren edukia, besterik ez) - zu
(sujetu aktiboa)
OVS
edo berdin:
sagar da kar (t)za zu
sagar (objetua) - da (orainaldiko partikula printzipioz adverbiala, akaso antzerakoa
nola "orain") - kar (aditz-erroa, aditzaren edukia, besterik ez) - (t)za (adverbio moduko bat adiéraziz "asko" edo pluraltasuna) - zu
(sujetu aktiboa)
OVS
non "da" eta "(t)za" izanen lirakén adverbio modukoak, zein kokatuko ziren aurrén edo atzén aditza aráuz euren interes komunikatiboa.
Esan nahi baita ze hor argiki ikusten dugu esaldi aktibo bat baina an OVS ordena, zein akaso izanen zén euskararen ordena zahar bat, nondik S gerota gehiago hasiko zen dislokatzen ki aurreneko posizioa, non sortu zén ergatiboa:
zuga ni da kar zu > zuk nakarzu
SOV
non "
zuga" horrek jarraitzen dú izaten
ber sujetu aktiboa zein lehenago (bukaerako
"zu" bikoiztu hori jada gelditu da
fosilizatua an morfologia, testígatuz ordena zaharra), baina orain
gramatikaldua an esaldi-hasiera. Esan nahi baita ze, gure ikuspegitik, bi ordenetan (
OVS eta SOV)
sujetu aktiboa (eta objetua) dá berbera, barnén
bi estruktura aktibo kin ordena diferenteak. [1686] [
>>>]
Etiketak: aditza, ergatiboa, OVS, OVS->SOV