"dirautzut > diutzut"

Ari gara proposatzen ondoko bilakaera fonetikoa an hizkera zentralak:

• derauo > dirauo > diuo > dio

zeinekin euskararen paradigma laguntzaile tripersonal osoa derivatuko litzakén ti "*eradun" aditza, hala mendebaldean (derautzo > deutzo > deutso) nola ekialdean (derauo > dereio > deio > dio) nola ere hizkera zentraletan (derauo > dirauo > diuo > dio).

Hartara, atzo genioén:

Bilakaera horretan aurreneko pausua dá:

• derauo > dirauo
  

zein den evoluzio fonetiko bat ondo testigatua an adizki pluralak on hizkera zentralak, nola ikusi ahal dugun adibidez an [1877], non jasotzen dirén ondoko forma pluralak kin "di..." ordezta "de..." regularra:

• dirautzut > diutzut (diutzudan)
  

• dirauztazu

• dirautza

• dirauzku
  

• ...

 [J. Oregi, 1972:359, an "Otxoa-Arinen 'Doctrina' - (1713)")

Bestela esan, gure bilakaera hori ("de... > di...") gertatu zén an gizpuzkera zaharra (ikus [909]), zeinen forma tripersonal pluralek erakusten zutén "di..." hasiera.

Eta jada atzoko adizki horietan (an Otxoa-Arin, 1713) antzematen dá bigarren urratsa ere noiz ikusten dugún an lehen lerroa:

• dirautzut / diutzudan

alegia:

• -irau- > -iu- 

zeintaz mintzo ginen an ondoko sarrera: 

• [1811] Ariztimuño (2020): "-irau- (> -iau- > -iu-)" [an adizkiak nola 'dirautzut' > 'diutzut']

eta non genioén:

Eta gaurko kontua da ze Ariztimuño (2020) mintzo zaigu gain goragoko evoluzio hori:

• dirautzut > diutzut (diutzudan)
  

noiz dioen an bere "Gipuzkoako euskara zaharre(ta)tik erdialdeko euskarara" (2020):

-irau- (> -iau- > -iu -) N-N-N indikatiboko laguntzailea objektu pluralekin. [Ariztimuño, 2020:63]

Eta gaurko kontua da ze Ariztimuño (2020) mintzo zaigú gain goragoko evoluzio hori:

• dirautzut > diutzut (diutzudan)
  

noiz dioen (an bere "Gipuzkoako euskara zaharre(ta)tik erdialdeko euskarara", 2020):

-irau- (> -iau- > -iu -) N-N-N indikatiboko laguntzailea objektu pluralekin. [Ariztimuño, 2020:63]

Hor, Ariztimuño-k aipatzen dú "diusku" bat (tikan "dirauzku") emana an Lasarte. Esan nahi baita ze:

• diraut > diut

• dirauzu > diuzu

• dirauo > diuo

• ...

edo, bestela esanda, sortzen dirá "-iu-" formak. [2035] [***] [>>>]