Hawkins-en lan teorikoak ez du konkluitzen ezein berdintasun prozesatibo artén SOV eta SVO (nola MC-k dioen), zeren horixe berdintasuna da bere lan teorikoaren abiapuntua (aterea ti Tomlin-en maiztasun estatikoak), ez helburua

Atzokoan aipatzen genuén nola Moreno Cabrera-k (2014) erabili zuén Hawkins-en lana xedé saiatu sostengatzen bere teoria linguistiko teknologikoki oroberdintzailea, horrela erakutsiz ez duela ulertu hitz bat ere ti eredua on Hawkins, nola argudiatu genuén an gure artikulua titúlatzen "Hizkuntza bere osotasunean" (an "Gotzon Aurrekoetxea lagunartetik hara", EHU, 2017), eta nondik entresakatzen dugún honako zati hau: 

... Hawkins -ek (2004: 231-232) proposatzen du eredu teoriko bat (hots, errealitatearen errepresentazio maten1atiko sinplikatu bat) zeinen helburua baita hipotesi funtzionaletatik abiatuta inplementatzea (hots, emaitza moduan lortzea) Tomlin-en (1986) hitz-ordenen ordenazio estatistikoa, non hitz-ordena batzuk agertzen baitira askoz ere maizago ezen beste batzuk (horrela islatuz, Hawkins-en arabera, euren efizientzia handiagoa). ["Hizkuntza bere osotasunean", 2017:303]

Beraz, Hawkins-ek soilik inplementatu nahi ditu Tomlin-en maiztasunak (maiztasun estatikoak, ez dinamikoak) bidéz eredu teoriko bat zeinen supuestoak joanen den aukeratzen xedé lortu bere helburu hori, ez gehiago baina ez gutxiago ere (oso lan inportantea da). 

Arazoa da ze Tomlin-en maiztasunetan ez dela kontuan hartzen datuen dimensio dinamikoa, diakronikoa (eta beste datu osagarri batzuk) non behatu ahal diren oso joera ezberdinak an evoluzioak on VO eta OV ordenak abiatuz ti hasiera bat non OV zén erabat nagusi. Hortaz, Hawkins-en lan teorikoak ez du konkluitzen ezein berdintasun prozesatibo artén SOV eta SVO (nola MC-k dioen), zeren horixe berdintasuna da bere lan teorikoaren abiapuntua (aterea ti Tomlin-en maiztasun estatikoak) eta ez helburua.  

Orain gogora daigun ondoko pasarte luze samarra ti goragoko artikulua (2017:302-305):

Duela urte batzuk, nire estimu handiko hizkuntzalari batek (hitzez) esan zidan ze Moreno Cabrera mintzo zela (idazten zuela) nola balego an taberna bat, esan nahiz ze bere esanak ez zirela batere rigurosoak. Erabat ados, eta areago: esango nuke ze entzun ditut tabernako solasak ondo rigurosoagoak zein Moreno Cabrera-ren idatziak. Ikus MC-ren beste antzeko perlak ere an [2242], [198] edo [2438]. [2506]

Antizientzia hutsa, puru-purua, eta gero "omertà"

Genioén atzo burúz ezabapena on erabli.com webgune osoa kin bere artikulu eta erantzun ondo interesgarri guztiak:

Oso kaltegarria iruditzen zaigu ezabatze hori, eta oso gutxi osasuntsua: debateak edo debate-saioak ezin dira ezabatu, ezin dira desagertarazi an XXI. mendea, non informazioa ez den ezer ere kostatzen. Gure ustetan erabili.com guneak izan beharko zuén jarraiera zatio bere interes handia, baina ixtekotan ez zen inola ere borratu behar, inola ere ez.

Eta Txopi-k erántzun:

Zensura!!! Beraz, konturatu dira ze dugu arrazoia...

Euskararen munduan bádira jarrera irekiak [hemen esker onez gogoratu nahi dugú Joserra Garzia (Alberdania), Jokin Apalategi (Utriusque Vasconiae) edota Jorge Giménez Bech zendua (Alberdania)] eta baita jarrera... gutxio irekiak, zein resistitzen baitira ikústen realitatea, zein, bestalde, ez den samurra. 

Eta realitatea da ze, adibidez, japoniera (virtualki soilik ditú aukera regresiboak) ez da komunikatiboki konparagarria kin edozein hizkuntza non existitzen dirén aukera progresiboak. Ez da teknologikoki konparagarria: diferentziak dirá sideralak, eta efektuak ere ondo sakonak eta larriak. Dá elefante bat an erdia on egongela, baina bádirudi ze hizkuntzalari japoniar ortodoxoek ez dutela ikusi nahi, nahiz hor egon, eta hor jarraituko den. Areago, zenbat eta gehiago tardátu ikusten, hainbat "deserosoagoa" izanen da guztia, zientifikoki eta sozialki. Hobe gauzak bere garaian eta naturalki egiten badira.

Esan nahi baita ze ez da hain gauza raroa jarrera itxia eta itsua, eta are izkutatzailea edo manifiestuki antizientifikoa. Adibidez, gogora daigun sarrera hau:

• [224] Erdozia (2006) edo zélan desitxuratu ondorio enpiriko batzuk

Bide batez, sarrera horren aurretik Erdozia-ri eskatu genizkion bere experimentuetako datuak (evidenteki revisatu eta konprobatu nahi genituen, zientzian eskubidea denez, gure ustez bederen) eta, aitzakia ezberdinak medio, Erdozia-k ez zizkigun pasatu, larriki kaltétuz gardentasun zientifikoa.

Baina, Erdozia-ren jarrera desitxuratzaile hori ez da baizik ale bat an zerrenda amaitezina on azalpen engainagarriak eta isiltasun zaratatsuak bezain irresponsableak, zeintan, adibidez, Erdozia-ren tesi-zuzendaria, Itziar Laka, dén maistra (horretan bai). Ikus adibidez:

• [230] Mesedez, hartu minutu bat eta ikusi hau

edo

• [1733] Ez dago hitzik

edo beste hau, oso interesantea:

• [228] Eztabaida zientifikotik at? Hori da bide antizientifikoa

Jakina, horrek ez dio eragozten supersariak jasotzea (berriki jaso du sari handioso horietako bat, zeintaz akaso mintzatuko garen an beste sarrera bat). Total, nóri axola zaio zientzia?

Beste adibide bat. Hizkuntzalaritzaren mundutxo honetan, posible da Juan Carlos Moreno Cabrera hizkuntzalari famatuak erábiltzea Hawkins hizkuntzalari funtzionalista (zeinen teoriak aurkitzen diren justuki an Cabrera-ren antipodak: izan ere, Hawkins-ek azaltzen ditú munduko hitz-ordenen maiztasunak bidéz diferentziak an efizientzia prozesatiboa artén hitz-ordenak), nola balitz azken froga eta definitiboa aldé Moreno-ren beraren teoria formal teknologikoki oroberdintzailea, sinpleki zeren, eta hau argiki esan behar da, Moreno-k ez duen ulertu ezta hitz bat ere tika eredu teorikoak on Hawkins. Hitz bat ere ez. Antizientzia hutsa, puru-purua. Baina, nóri axola?

Euskararen munduan, bestalde eta adibidez, posible da Altube provokagarriena guztiz ezezaguna izatea, ezjakintasun handienean geldituz ze Altube izan zén lehenengo euskal hizkuntzalaria zein mintzatu zén gain atzerakarga, aplikatua ki postposizioak. Ikus:

• [234] Harribitxi bat: Seber Altube, defendituz eta erabiliz tresna prepositiboak

Hor konprobatu ahal denez, Altube izan zen lehenengo euskal hizkuntzalari funtzionalista, eta ez genekien. Normala al da hori?

Beste detaile bat. Orain gutxi, urtea bete da noiztik Mikel Mendizabal-ek publikatu zuén bete "Euskara orain. Eraginkortasuna helburu" (2023), non parte hartzeko aukera izan baitut, eta oraino behintzat, ez da egon bat ere kritika seriorik burúz liburua. Zehazkiago, ezein hizkuntzalarik ez du argudiatu ezer ere aúrka hango tesiak. Zergátik? Uste al duzue ze gure hizkuntzalari formalistak (versus funtzionalistak) argudiorik izanez gero, isilik geldituko ziren? Zuek erantzun.

Amaitu nahi nituzke kin hitz batzuk ganik Kepa Altonaga burúz omertà zein dén existitzen an zenbait sektore linguistiko ondo instalatuak an establishment zientifikoa, akademikoa eta instituzionala (an EHUko Euskara-Institutua, an Euskaltzaindia...): 

• [1162] Altonaga (2015): '... isiltasunezko konspirazio bat ...'
  

Atzokoan mintzo ginen burúz isiltasuna zek segitu dion ki liburua ganik Ibon Sarasola titúlatzen "Bitakora kaiera" (Ibon Sarasola, 2016):

Eta, bide batez esanda, ez zen izan gutxio zaratatsua ha isiltasuna zek segitu zion ki ondorengo mahai ingurua (2016):

 zeintaz mintzatu ginen adibidez an:

• Entzun mesedez audio historiko hau, non debatitzen duten Ibon Sarasolak eta Patxi Baztarrikak
  

• Ibon Sarasola: ""...orduan "bitartean" aurrera bota behar da""  
  

• Ibon Sarasola: "...ez gara konpetitiboak, oraingoz behintzat..." 
  

• Patxi Baztarrika: "... ez daukat soluziorik? ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bidurrik gabe"
  

Hor, Eusko Jaurlaritza-ko sasoiko sailburuordea on politika linguistikoa (Patxi Baztarrika) zúen erakutsi argiki zéin den bidea, zeinek, jakina, beharko luke giro kultural eraikitzaile kooperatibo bat. Hori guztia, dudagabe, historikoa da, zinez historikoa. Baina, zér gertatu da? Ezer ez. Isiltasunaz gain.

Kepa Altonaga, mintzatuz burúz Xabier Amuriza-ren gogoetak, ezin hobeto deskribatu zuén egoera: 

Altonagarentzat oso susmagarria da Amurizak plazaratutako gogoeten ostean etorri den isiltasuna, erantzunik eza. "Esan liteke isiltasunezko konspirazio bat ehundu dela haren inguruan", dio. [Felix Ibargutxi kazetaria an El Correo, 2015-5-25]

Isiltasunezko konspirazio bat. Hori bai, isiltasun antizientifiko ondo zaratatsua.

Erabat ados kin Altonaga. [2505] [>>>]

Zergátik borratu dute "erabili.com" guztia? Han zeudén oso artikulu eta erantzun interesgarriak, gure ustez ezinbestekoak xedé ulertu urte haietako debategaiak eta giroa

Genioén atzo nóla erabili.com webgunea desagertu dén kin bere eduki guztiak:

Horrá gure sarrera, eta bere barneko 2004ko pasartea, zein, bide batez esanda, desagertu egin baita ti bere jatorrizko lekua (estekan klikatuz ez da ezer agertuko), eta desagertu da batera kin erabili.com guztia (ez dakigu zér delata galdu behar diren hainbeste testigantza baliotsu, baina horretaz akaso mintzatuko gara bihar)...

Eta gauza da ze atzo aipatutako pasartea (zein zegoen barné idatzi luzeago bat an erabili.com) ez dela gehiago eskuragarri klikátuz an gure estekak, edo egínez bilaketa arrunt bat. Ez dago. Desagertu egin da. Guk gure sarreretan jarritako esteka horiek desaktibatu dira, eta ezin irákurri originala, ezin irákurri. 

Eta genioenez, gure artikulu/erantzun horrekin batera, desagertu dirá beste edozeinen artikulu eta erantzun guztiak ere, zein zirén, esan gabe doa, oso artikulu eta erantzun interesgarriak eta are ezinbestekoak xedé ulertu eta ikertu zér esaten ari zen an urte horiek, zér debatitzen zen, zéin ziren gaiak eta erantzunak. Bai, ikerketarako oso material ona, zein desagertu den, antza denez gabé utzi arrastorik ere. Berdin-berdin nola ez bailitzan esán ezer ere, berdin-berdin nola ez balitz existitu.

Oso kaltegarria iruditzen zaigu ezabatze hori, eta oso gutxi osasuntsua: debateak edo debate-saioak ezin dira ezabatu, ezin dira desagertarazi an XXI. mendea, non informazioa ez den ezer ere kostatzen. Gure ustetan erabili.com guneak izan beharko zuén jarraiera zatio bere interes handia, baina ixtekotan ez zen inola ere borratu behar, inola ere ez.

Hortaz, eskatu nahi genuke sarean berriro jar daitela (dagitela) material guzti horiek, denak ere ondo eskuragarri an internet, eta ahal balitz lehenbailehen. Bizkitartean, guk bádugu gure idatzien kopiatxoa, eta bádugu kopia bat ti gure 2004ko "Diskurtsibitatea: kalitate-faktore erabalkigarri eta neurgarria":

non egiten genuén orain dela 20 urteko analisi bat, zein gaur egun ere iruditzen zaigún oso aktuala.

Adibide baterako, artikulu hartan proposatzen genuén eredu formal bat ki neurtu atzerakarga (edo, beste ikuspuntu batetik begiratuta, diskursibitatea), orain dela 20 urte. Esan nahi baita ze material horiek (gurea eta berdin besteenak) zirén emaitza direktoa on reflexioa gain euskararen problematika, halan ze ez dut ikusten zergátik galdu behar diren. Guk, gure aldetik, bihar bertan eskegiko dugú berriro gure 2004ko artikulu/erantzuna titúlatua  "Diskurtsibitatea: kalitate-faktore erabalkigarri eta neurgarria", orain dela 20 urtekoa. [2504] [>>>]

Hori da topea, informazio-unitate prozesagarrien tamaina maximoa; baina diskursoa unitate koherente oso txikietan progresatzen bada, ez da batere arazorik egonen (modu diskursiboan hala da)

Ikusi dugú an azken hiru sarrerak, alegia [2500], [2501] eta [2502], nóla Yngue-ren 1960ko ereduan zehazten baitzén tope prozesagarri bat an estruktura regresiboak (zehazki an hiru eskilara-maila edo hiru sinbolo), eta horren harira, gogoratu nahi genuke ondoko sarrera non aipatzen genuén gure beste artikulutxo bat idátzia an erabili.com an 2004 (erantzun moduko bat):

eta non, besteak beste, mintzo ginen justuki burúz ezberdintasuna artén unitate minimo koherentea (hau da unitate minimoa zein koherenteki itsatsi ahal dén an diskursoa), eta tope prozesagarria (hau da, unitate regresibo maximoa zein prozesatu ahal den), eta non, lehenengoa izanen balitz handiagoa zein bigarrena, gertatuko baitzén porrot komunikatiboa, zein dén, dakigunez, porrot komunikatibo maximoa (soilik maximoa, ez bakarra). Horrá gure sarrera, eta bere barneko 2004ko pasartea, zein, bide batez esanda, desagertu egin baita ti bere jatorrizko lekua (estekan klikatuz ez da ezer agertuko), eta desagertu da batera kin erabili.com guztia (ez dakigu zér delata galdu behar diren hainbeste testigantza baliotsu, baina horretaz akaso mintzatuko gara bihar):  

• [260] Unitate minimo koherentea vs tope prozesagarria

Aurreko sarreran hasi gara berrikusten kontzeptuá on informazio-unitate itsaskorra, zein den klabea noiz aztertzen edozein testu ti ikuspuntu komunikatiboa. Orain berrikusiko dugu nóla informazio-unitate itsaskorrak edo koherenteak (zein diren informazio-unitate koherenteki-itsasgarri minimoak) izan ahal dirén luzeagoak zein tope prozesagarri maximoa, zeintatik gora komunikazioa hagitz zaildu litekén (edozein kasutan gálduz kalitate komunikatiboa, eta hortaz, eraginkortasun komunikatiboa). Ikus artikulu honen erantzuna an "erabili.com":

Edonola ere, pentsabide/mintzabide retrogresiboa da kantitatez mugatua, estua; eta kalitatez ongi eskasagoa ezi beste estadio garatuagoa, non sistematikoki betetzen baita komunikazioaren urrezko legea: aurrena burua, gero osagarria. Dio Hidalgok:

Dirudi prozesamendua, ahoz edo irakurriz, gehienera 10 (15?) silaba bitarteko informazio unitateetan egin ohi dela. (EKAIA, 2002, 16. zkia.)

Gehienera, beraz: tope modura 10-15 silaba. Pentsabide/mintzabide pospositiboan informazio-unitateen topeak inportanteak dira, zeren, barne-antolamendu antiinformatiboa izanik, hortxe dira guztiz operatiboak tope horiek, zeinek markatzen baitute justuki hizkuntzaren estuasunen neurri kuantitatiboa (multzoaren burua ezagutzeke, komunikatiboki kostutsua da tope horretatik aurrera segi). Bestalde, tope horien barnean ere ez da berdin ordena komunikatiboa ezi ez-komunikatiboa, jakina.

Modu diskurtsiboan tope horrek ez du funtzionatzen, zeren kasu horretan informazioaren adreilu koherenteak eta zentzudunak (informazio-unitate itsaskorrak) izaten dira hitzak (burua beti aurretik doalarik, hitz-multzoa informatiboki garatzen delarik, informaziogai gehigarri bakoitza, hitz bakoitza itsasgarria baita), zeinen metaketa informatiboak ez duen muga argirik. Modu adierazkorrean, aldiz, mehatxu konstante bat da tope hori (metaketa antiinformatiboak eragindakoa), Damokles-en ezpata bat zein, edozein momentutan, erori baitaiteke gain gure osagarri bat, gain gure perpaus bat, gain gure esaldi bat.

Bittor Hidalgok edo Asier Larrinagak diote ezen 7 edo 10 edo inkluso 15 silabatako zatietan ez duela inporta non jartzen dugun preposizioa edo posposizioa, non jartzen dugun izena edo ezizena, baina hori ez da horrela. Jakina inporta duela, eta asko gainera; zeren, informazio-unitate itsaskor luzeen barneko ordena antiinformatiboak oztopatzen baitu unitate horien aurrerako kateazioa (ez ordea, atzerakoa: baina atzera kateatzeak sakonduko luke gure arazo komunikatiboa). Esan nahi baita ezen informazio-unitate itsaskor luzeen barneko ordena antiinformatiboak zeharo baldintzatzen duela informazio-unitate horiek aurrera kateatzeko aukera, baldintzatzen duela mezuaren korritzea, baldintzatzen du mezua bera.

Larrinagak aipatzen duen Juan Garziak honakoa dio:

Izan ere oso gauza desberdina da ISaren gune nagusia eman (determinazioa eta izena) eta gero haren muina den izena zehazten segitzea (erdaraz gertatu ohi den moduan), eta (hori baita kasua) zehaztapen hori airean -erreferenterik gabe- egitea eta gero halako batean, guztiaren buruan, erreferente nagusi hori ematea. Garbi dago hor ere kizkur horietako bat egitera behartuko genuekeela berehala irakurlea (hots, behin luze-konplexutasun gradu batera orduko). Kasu honetan, gainera, kontutan har bedi lan hori guztia esaldi orokorraren zatitxo txertatu batean egiteko eskatzen diogula. [Juan Garzia, "Joskera, lantegi", 1997:368

Hidalgoren azken bertsioen arabera 7, 8 edo 10 bat silaba da topeá nondik aurrera agertuko zaigun kizkur nabaria, edo, nahiago bada, atzerakarga (IU bat da topea):

Badirudi guk bai irakurtzean eta bai entzutean kolpe batean ulertzen ditugun zatiak direla 10 bat silabatakoak. 10 silabatik gorako zatiak nekez ulertzen ditugu. 7-8 silabatako multzo hori da "informazio unitatea" deitzen dena. [Argia, 2003ko azaroaren 23ko alea]

Hori da topea, informazio-unitate itsaskorren tamaina maximoa; baina diskurtsoa unitate itsasgarri oso txikietan progresatzen bada, ez da batere arazorik agertuko (modu diskurtsiboan hala da). Esanda dago: tamaina hori dependitzen da krutzialki hon ze nolako hitz-hurrenkera erabiltzen ari garen; eta zenbat eta informazio-unitate itsaskor laburragoak erabili, orduan eta jarraikortasun gehiago gozatuko dugu, bai-eta, beraz, arazo gutxiago diskurritzeko.

Modu adierazkorrean, bizitza konplikatuagoa da, zeren IU baten topea (hots, 10 silaba horiek) oso tope txikia baita, adibidez izen-sintagma (IS) batentzako, non, ahal izanez gero, erabiliko baititugu osagarrien kate luze samarrak, erlatibozko osagarri kateatuak barne. Irakur, adibidez, Juan Garzia beraren beste zita hau:

Oinarri-oinarrizko arazo bat dago, beraz, erdarazko erlatibo-perpausak euskaraz emateko: erdarazko egitura irekia da, muga garbirik gabe luzagarria; euskarazkoa, berriz, itxia eta oso mugatua. [Juan Garzia, "Joskera, lantegi", 1997:368]

Begibistan da sakoneko diferentzia funtzionala inter hizkuntza estadio adierazkor oztopoz-betea eta estadio diskurtsibo jarraitua. Irakur honako hau (non-eta Larrinagak aholkatutako Garziarenean):

Hortik ere (...), bistan da, gure sintaxiak eskatzen duen zatikakotasun erlatiboa, erdararen jarraikortasunaren aldean. Ez da, hala ere, berez, dena desabantaila, gehiegikeriarako bideak ixten baitizkigu horrek. [Juan Garzia, "Joskera, lantegi", 1997:369]

A ze kontsolamendua! Eta, esan gabe doa: jatorrizko euskarazko testuetan ez da arazoa desagertuko, baizik-eta soilik hobeto ezkutatuko. [Hartua ti Diskurtsibitatea: kalitate-faktore erabakigarri eta neurgarria (2004), erantzunez ki artikulu nagusia]

Bai, nahiz eta, formalki, sintaxi burulehenak eta buruazkenak izan ahal diren aski simetrikoak, funtzionalki guztiz dirá asimetrikoak.

nondik entresakatzen dugún:

Hori da topea, informazio-unitate itsaskorren tamaina maximoa; baina diskurtsoa unitate itsasgarri oso txikietan progresatzen bada, ez da batere arazorik agertuko (modu diskurtsiboan hala da).

argiki utzíz diferentzia prozesatibo erabatekoa zein existitzen dén artén estruktura burulehenak eta buruazkenak. Azpimarratu nahi dugu ze hori idatzi genuenean (2004an) ez genuen ezagutzen Yngue-ren artikulua. [2503] [>>>]

Ynghe (1960): "It is only becuse of the possibility of indifinitely long progressive structures that our device can produce any sentence out of an infinite set of sentences."

Genioen atzo ze:

... estruktura progresiboa luzatu ahal da indefinituki (indefinitely) kin atzerakarga minimoa, memori zama minimoa (bateko sakonera edo depth one).

Hau da ze, erabiliz estruktura progresiboak, diskursoa doa kateatzen progresiboki an modu jarraitua eta irekia, gabé zamatu lan-memoria, gabé atzerakargarik an modu arina eta efizientea, halan ze, alde horretatik, esaldia luza liteké indefinituki, zein den berbera zein esatea ze estruktura progresiboek ahalbidetzen duté rekursibitate funtzionala, benetakoa, reala, praktikoa, esan nahi baitá rekursibitatea zein aisa gauzatu ahal den bilátuz hiztunaren helburu komunikatiboak. Eta gauza da ze soilik rekursibitate funtzionalak ahalbidetuko dú ze sintaxi batek sortu ahal daien (dagien) esaldi-kopuru infinitua:

It is only because of the possibility of indefinitely long progressive structures that our device can produce any sentence out of an infinite set of sentences. [Yngue, 1960:451]

Bestela, hau da erábiliz estruktura regresiboak, rekursibitatea ez da funtzionala, ez da erraza, ez da erabilgarria, salbu ordáinduz gainkostua on atzerakarga (kuantitatibo eta kualitatiboa), zek izanen dú muga aski hurbil bat, muga finitu bat (mugatuz esaldi-aukera ki kopuru finitua ere) nondik gora rekursibiatatea sinpleki desagertuko den zatio arrazoi ekonomiko-estrukturalak: gehiegizko gainkostua, gainzama zatio arrazoi estrukturalak. [2502] [>>>]

Yngue (1960): " On the other hand,... a progressive structure, can be extended indefinitely without requiring more than a minimum of temporary storage"

Atzokoan mintzo ginén buruz (guk dakigularik) aurreneko eredu formala non modelatzen dén atzerakarga, eta non, ondorioz, ondo ezberdintzen den artén prozesamendu linguistikoa an estruktura progresiboak (burulehenak) eta prozesamendu linguistikoa an alderantzizko egiturak, zein dirén estruktura regresibaok edo buruazkenak (Yngue, 1960: "A model and an hypothesis for language structure"). Horrela,...

The longer a regressive structure becomes, the more temporary storage it requires. [Yngue, 1960:451]

eta nola epe laburreko memoria hori (lan-memoria) oso mugatua izanen litzaken (ereduan gehienez 3 sinbolo), horrek eraginen luké tope regresibo bat:

If the memory is small, say with a capacity for only three symbols, only sentences with a depth no larger than three can be pro­duced, as in figure 8. [Yngue, 1960:451]

Eta, galdetzen genuén atzo,...

... zér gertatuko litzaké an estruktura progresiboak?

Ba, zeozer oso ezberdina: 

On the other hand. a structure branching off to the right, as in figure 8 (b), a progressive structure, can be extended indefinitely without requiring more than a minimum of temporary storage. It is only because of the possibility of indefinitely long progressive structures that our device can pro­duce any sentence out of an infinite set of sentences. [Yngue, 1960:451]

 

non (b) estruktura progresiboa luzatu ahal da indefinituki (indefinitely) kin atzerakarga minimoa, memori zama minimoa (bateko sakonera edo depth one). Hortxe dugú, 1960an, atzerakarga prefektuki modelatua. [2501] [>>>]

Yngue (1960): "The longer a regressive structure becomes, the more temporary storage it requires."

Mintzo ginén atzo burúz atzerakarga (zein dén izendapen generiko bat zeinen atzean aztertu ahal dirén efektu sintaktikoak, semantikoak, informatiboak edota expresiboak), eta gaur honatu nahi genuké akaso aurreneko eredu teorikoa (bádira lehenagotik ere azalpen ez-formalak, baina guk dakigula hau izanen litzaké aurreneko eredu formala) non modelatzen dén atzerakarga an estruktura sintaktiko regresiboak, eráginez gainkostuak eta estuasunak zek zailtzen eta estutzen duté komunikazio fluitua, versus jarraitutasun (eta irekitasun) diskursiboa on estruktura sintaktiko progresiboak. Eredu formal hori 1960koa da eta Victor H. Yngue-k aurkeztu zuén an bere artikulua titúlatzen "A model and an hypothesis for language structure", non, besteak beste dioén: 

If the memory is small, say with a capacity for only three symbols, only sentences with a depth no larger than three can be pro­duced, as in figure 8. We call a tree that branches off to the left as in figure 8 (a), a regressive structure because the mechanism first moves down the stem, expanding each node, and then moves back up and completes each branch. The longer a regressive structure becomes, the more temporary storage it requires. On the other hand. a structure branching off to the right, as in figure 8 (b), a progressive structure, can be extended indefinitely without requiring more than a minimum of temporary storage. It is only because of the possibility of indefinitely long progressive structures that our device can pro­duce any sentence out of an infinite set of sentences.[Yngue, 1960:450-451]

Bai, zenbat eta estruktura regresibo luzeagoa, orduan eta atzerakarga handiagoa, memori zama handiagoa (temporary storage handiagoa). Jarraian doa 8 (a) irudia (bihar aipatuko dugú beheragoko 8 (b) ere), non irudikatzen dén estruktura regresibo bat, atzerakoa, kin bere atzerakarga maximoa eráginez tope regresibo bat, atzerako sakonera maximoa, modelatua an 3 eskilara-maila, edo autorearen hitzetan, 3 sinbolo (hori izanen litzake eredu horretan atzerakarga maximo hori nondik gora ezin liteken pasa zeren gertatuko litzaké erabateko porrot komunikatiboa):  

Eta zér gertatuko litzaké an estruktura progresiboak?. Bihar saiatuko gara komentatzen. [2500] [>>>]

Atzerakarga leuntzeko, hizkuntza buruazkenek behar dute estutu euren expresabidea, kuantitatiboki eta kualitatiboki, informatiboki eta expresiboki, sinpleki zeren estuasunek estutu egiten dute

Genioén an gure "Burúz hizkuntzen garapen sintaktiko-diskursiboa", zein den aurkitzen an "Hizkuntzen berdintasun komunikatiboa: mitoa ala errealitatea?" (Mendizabal, 2014:107-140):

Bistan dira abantailak on ordená SVO, hala nola desabantailak on baliabide postpositiboak (kuantitatiboak eta kualitatiboak).

Eta gauza da ze, atzerakarga leuntzeko, hizkuntza buruazkenek behar dute estutu euren expresabidea,... [Rubio an Mendizabal, 2014:136-137] 

Bai, estuasunek estutu egiten dute, estutzen duté expresabidea, kuantitatiboki eta kualitatiboki, informatiboki eta expresiboki. [2499] [>>>]

Pastor (2019): "... en euskera (51,9%) la frecuencia de sujetos omitidos en oraciones transitivas es significativamente mayor que en castellano (35,9%)"

Zioén atzo Bittor Hidalgo-k (nori, esan gabe doa, eskertzen diogún bere galdera eta bere interesa an gai ezin zentralago hauek):

Jakin nahi nuke, Jesus, nondik ateratzen den zuk aipatu datu hau: "euskaraz [subjektuen] gehiengoa dá eliptikoa: %51,9".

Bai, datua aterea da ti tesia on Luis Pastor (2019) titulatuá "Estrategias facilitadoras del procesamiento en lenguas OV-VO", zein konsultatu ahal duzún klikatuz gain titulua an 68-69 orrialdeak. Datu horri buruz idatzi genuen an ondorengo sarrera, zein jasotzen dugún osorik:

• [1477] Euskarazko esaldi transitiboetan, sujetu omitituak (eliptikoak, "subject pro-drop") dirá gehiago (%51,9) zein sujetu explizituak (Pastor, 2019)

Pastor eta Laka (2013) artikuluan ez dugu aurkitu zéin diren portzentajeak on sujetu omitituak an euren lagina, zein den aterea ti euskara eta gaztelania idatzi estandarrak (SOV eta SVO). Bai aurkitu ditugu portzentaje zehatzak on omisio totalak, baina datu hori ez da guretzako hain interesgarria nola sujetuena. Hori dela ta, jo dugu ki tesia on Luis Pastor ("Estrategias facilitadoras del procesamiento en lenguas OV-VO", 2019), non bai aurkitu dugun datu hori an antzeko lagin zabalago bat non gehitu baitira aldizkarietako esaldiak ere (apárte egunkarietakoak eta liburuetakoak). Horrá portzentaje zehatz horiek:

(b) sujetos omitidos (S-drop) en oraciones intransitivas y transitivas. Las barras de error muestran los intervalos de confianza de 95%.

Pastor-ek dio (2019):

... en euskera (51,9%) la frecuencia de sujetos omitidos en oraciones transitivas es significativamente mayor que en castellano (35,9%) [Pastor, 2019:68-69]

Sarrera honetan soilik ohartarazi nahi genuke ze, euskarazko esaldi transitiboetan, sujetu omitituak dirá gehiago zein sujetu explizituak.

Hortxe datua. [2498] [>>>]