astelehena, uztaila 07, 2025

Inglesezko "carry" aditzak konpartitzen dú jatorria kin euskarazko "karriatu/garraiatu", baina (printzipioz) ez kin "ekharri/ekarri"

Atzokoan Mikel Mendizabal-ek galdetzen zuén honako hau:

¿Kar al dago erlazionatua kin aditz inglesa "carry"? Badakit ez dela garrantzitsua une honetan baina beti iruditu zait kuriosoa hori koinzidentzia.

Bai, kuriosoa da koinzidentzia, baina, printzipioz, soilik da hori: koinzidentzia bat. Kontua da ze, jarraiki nire The New Collins English Dictionary zaharra (1981), inglesezko "carry" aditza dá XIV. (C14) mendeko mailegu bat hartua ti frantses zaharra (OF: Old French), zein derivatuko litzakén ti "carrum" latinoa (L):

carrry: ... [C14 carien < OF carier to move by vehicle < car < L carrum transpor wagon] [The New Collins English Dictionary, 1981]
Online (Etimonline) aurkitzen dugú informazio osagarria harik heldu ki hizkuntza zeltiko bat (galoa) eta harago ere (PIE: Proto Indo Europarra):

Beraz, azken buruan, inglesezko "carry" aditza izanen litzaké oso hurbileko ahaidea on gure "karriatu" edo "garraiatu", zeinen azken jatorria ez den baizik goragoko ber "carrum" latinoa. Oso interesgarria eta akaso sorpresiboa, ezta?

Bestalde, euskararen "khar/kar" erroa agertzen zaigú an "ekharri/ekarri", eta jada erabiltzen zen noiz aditz-erroei gehitzen zitzaién "e-" partikula, zein soilik gertatu zen an aditz-erro zaharrak zaharrenak (baita gehitu zitzaion "-i" partikula zaharra ere), halan-ze, printzipioz pensatu behar dugu ze "khar/kar" dá euskararen erro patrimonial oso zahar bat, zein ez litzaken erlazionatua kin goragoko mailegu zeltikoa edo bestelako maileguak, baizik-ze aitzitik jatorrizkoa izango litzake.

Eta diogú "printzipioz", zeren, dakigunez, aurkeztu dira lanak zeinen arabera euskara eta hizkuntza indoeuroparrak egon litezkén genetikoki konektatuak, hau da ze izan litezké ahaideak. Bihar gogoratuko dugú puntu hori. [2777] [>>>]