astelehena, otsaila 10, 2025

A(d)latiboa emateko ere (alegia: "nora"), bádira aukera desdoblatu onak nola adibidez "dara..."

Aurreko sarreretan aipatu ditugú aukera prepositiboak zein dirén aplikagarriak an praktikoki signifikantza guztiak salbu adlatiboa, datiboa eta genitiboa, zein akaso izanen dirén kasu zailenak ki desdoblatu (nahizta obvioki eman litezkén "a(t)..." an a(d)latiboa, "(k)i..." an datiboa eta "e(n)..." an genitiboa). Edonola ere, adibidez an a(d)latiboa, báda "dara..." aukera desdoblatua ere, nola genioen an ondorengo sarrera: 

Aurreko sarreretan mintzatu gara burúz "-d(a)raino" eta "-danik" atzizki-postposizioak, zeinen harira aipatu nahi dugún, orain, familia bereko "-dara" adlatiboa ere, zeintaz mintzo zaigún De Rijk (1992) an bere artikulua titúlatzen "'NUNC' Vasconice":

En el caso alativo, se conocen, ademas de oraidara, tambien bihardara, como en bihardara gabe 'antes de mañana' (Xarlem, 1371, cf. DGV V 206), y geurzdara 'al año que viene' (Oihenart, Pr. 56), donde el morfema -da-, claro esta, no admite la significación 'ahora'. Y en el terminativo, aún es mas fácil hallar ejemplos opuestos a la etimología que proponemos, como bihardraino 'hasta mañana' (Tartas, Onsa, 35) y noizdrano 'hasta cuando' que se da hasta cuatro veces en el Nuevo Testamento de Leizarraga (Mt. 17.17, dos veces; Le. 9.41; in. 10.24). [De Rijk, 1992:704]
Horra hor, beraz, "-dara" adlatiboa, zein, orobat nola "-d(a)raino" edo "-danik" aisa bihur litekén:
  1. postposizio (partikula isolatua): "etxera dara", eta
  2. preposizio: "dara etxea",

zein den beste aukera adlatibo bat.

Ezaguna denez, "draino" forma idatzi izan dá atxikirik eta askerik ere, nola genioén an:

Atzoko sarreran ondorengo galdera agertzen da referitua ki prozesua nondik atzizkiak pasatzen diren ki izán hitz solteak:

Ados, baina, nóiz pasatzen dira atzizkiak ki izán hitz solteak?
Azken sarreretako kontextuan, galdera izan liteké: nóiz edo nóla pasatzen da "-raino" atzizkia ki "draino" forma askea? Ez da erraza jakitea, baina guk uste ze pausu hori (berrinterpretazio hori, reanalisi gramatikal hori) gerta zitekén noiz hiztun batzuk (ekialdekoak, zirkunstantzia batzuetan) bilatu eta aurkitu zutén bide bat ki erábili "-raino" kin adverbio tenporalak nola "gaur" edo "bihar" (ikus sarrera hau). Hor akaso autoreek duda eginen zuten burúz "draiño" horren izaera, halatan ze, batzuk interpretatuko zutén atzizkia zela (atxikia emanez), eta beste batzuk postposizioa (askea emanez). Ikus an OEH:
oraindaraino.
(-raño Lar, H), oraindraino (SP), oraindrano (vEys, H), oraidraino (R-uzt), orainderaino, ora(i)drano.
Hasta ahora. "(Hasta) aquí, hasta ahora" Lar. v. oraindaino.
Hik begiratu ukhan duk mahatsarno ona oraindrano.Io 2, 10. Karitatez berotzatzu bihotzak, / herraz eta gaitzeristez oraindaraño hotzak. EZ Man I 38 (II 23 oraidaraño, II 186 orain daraño). Baldin oraiñ daraño egondu bazarade itxuturik bizioten [sic] eta bekatuetan. (Munarriz, 1753). FLV 1989, 117. Leituko da orainderaño bezala euskerazko librotxo bat. (Larraun, 1762). ETZ 126. Orai drano nik egin düdanak ezpeitü deüs balia. Mst I 19, 1 (SP huneraino, Ch orai arteraiño, Ip orai artino, Ol gaurdaiñokoan). Zure grazia eztian / oraidrano izan nüzü. Mustafa. (ap. DRA) Orainderaño egin tugunak / eman diozkagu bertzeri. Auspoa 97, 21. Ama, zure nahiak oro egin zitit oraidrano, zure seme legian. Ip Hil 148. v. tbn. Oradrano: O Po 6. Tt Onsa 138 (Arima XIV oradraino). [OEH]

Interpretazio aske hori egon zedin, paper bat joka zezakén horrek mekanismoak déitzen analogia. Nóla gerta ziteken? Ba, aurreko aipuan bertan aurkitzen ditugú formak nola orai arteraiño edo orai artino, non dauzkagún "arteraiño" eta "artino" solteak (zein batzutan agertuko dirén atxikirik ere), eta non, gainera, orobat aurkitzen ditugún "-raiño" eta "-iño" integraturik. Hortaz, bide beretik, akaso analogiaz, ez dirudi hain zaila ze hiztun batzuk interpreta da(g)itén "draino" edo "daraino" nola postposizioak (askeak). Eta akaso gero, erabilera aske hori zabalduko zen ki beste forma batzuk batzuk, nola "-ra draino", zeintaz mintzatu ginen atzo.

Edonola ere, gauza da ze hiztun (edo idazle) batzuk, nola edo hala, hasi ziren ematen "draiño" askea.

Bistan denez, bide horretatik beretik "dara" ere eman litké askerik, hala an modu postpositiboa nola an modu desdoblatua: "dara..." (ikus gorago). Dena ere, euskara hutsa. [2630]

igandea, otsaila 09, 2025

Gogoratuz "dako" postposizio soltea

Atzokoan aipatzen genuén "...-dako" postposizio erantsia, zein, genioenez, idatzi izan dá solterik ere:

Atzo mintzatzen ginen burúz "...-kinpostposizio erantsia, eta gauza da ze, haren antzera, "...-gabeere idatzi da erantsia, eta "...-gatik", eta "...-ganik" eta "...-dako",... zein solterik ere idatzi diren.
Puntu horretaz mintzo ginen an ondorengo sarrera:

Atzoko sarreran aipatzen genuen nóla "tako" partikula agertzen dén, izen bihurtuta, an bi esaera zahar zein irakurri ahal diren an "Refranes y Sentencias" (1596). Eta gauza da ze "daco" partikula postpositiboa ("tako" bera baita) ez gutxitan erabili izan dá solterik, nola ikusi ahal dugun an ondorengo adibidea (Eskualduna, 1887-5-15:2-3):

Gezurra duzu M. Joanthoc etchezain-bordariak countre zitiala, ezic oroc nausiaren daco eman titzie botzac. [Eskualduna, 5. zkia., 1887-5-15:2-3]
eta aurrerago:
Muthico gazte bat E, ibilarazi dizie eleczione antzineco gaian etchez etche Vignancourren daco botz bitzen. [Eskualduna, 5. zkia., 1887-5-15:2-3]
eta aurrerago:
Eleczioneco egunean Réveil basque cazetak ziozun Arubeko botzak CASIC GUZIAC Vignancourren daco izanen zirela. [Eskualduna, 5. zkia., 1887-5-15:2-3]

Hor daukagu, adibidez, "daco" postposizio soltea.

Bai, hortxe daukagu "dako" soltea. [2629] [>>>]

larunbata, otsaila 08, 2025

"...-gabe" ere idatzi dá erantsia (nola "...-kin"), eta bestaldetik "...-gatik", "...-ganik" edo "...-dako",... idatzi dirá solterik ere

Atzo mintzatzen ginen burúz "...-kin" postposizio erantsia, eta gauza da ze, haren antzera, "...-gabe" ere idatzi da erantsia, eta "...-gatik", eta "...-ganik" eta "...-dako",... zein solterik ere idatzi diren. Puntu horretaz, ikus ondorengo erabilerak ganik Larramendi (1729), jasoak an gure [772], non agertzen dén, adibidez, "...-gabe" erantsia (zein gaur egun idatzi ohi dén solterik):

Larramendi-k, an bere "El imposible vencido" (1729), jasotzen dú, pluralerako, ondorengo aglutinazioak, zein, antzera ere, joan bide litezkén solterik (ikus an edizioa on 1853):

acquin—con los, con las.
acgatic—por los, por las.
acgabe—sin los, sin las.
etan—en los, en las.

[Larramendi, 1729, tik edizioa on 1853:2]
nahiz sigularrean eramaten dú genitiboa:
aquin—con el, con la;
agátic—por el, por la.
agábe—sin el, sin la.
án, eán, agán—en el, en la.

[Larramendi, 1729, tik edizioa on 1853:2]
Alternantzia absolutibo-genitibo horrek erakusten dú "kin" atzizki aglutinatu bat, aski independentea, zein, nola genioen gorago, arazogabe idatzi litekén solterik, printzipioz postpositiboki:
laguna kin, lagunak kin
halan-ze, dudagabe, dena gelditzen da perfektuki prest arrén egin aukerako jauzi prepositiboa:
kin laguna, kin lagunak

Beti ere, aukeran.

Jakina, "...-gabe" postposizio erantsi hori ere desdobla daiteke arazogabe an bere biki prepositiboa "gabé... = gabén...". antzera nola "kin..." edo "aúrka...". [2628] [>>>]

ostirala, otsaila 07, 2025

"kin...", "an...", "tik...",... hain dira naturalak ze naturalki ateratzen dira

Atzokoan mintzo ginen burúz "...-kin" postposizio erantsia, zein desdoblatzen dén naturaltasun osoz an bere biki prepositiboa "kin...", antzera nola adibidez "an..." edo "tik...". Horixe genioen an ondorengo sarrera:  

Sarrera honetan ikusi genuen nóla:

..., naturaltasun osoz agertzen zaigú "an..." baliabide prepositibo inesiboa an hurrengo erabilera:
eta, beste sarrera honetan.gauza berbera ikusten genuen, baina orain kin "tik..." elatiboa:
Nola genioen hemen:
... báda halaber "ti..." aldaera zaharragoa eta sinpleagoa, eta baita "tika..." eta "tikan..." aldaerak ere
Orain gutxi, Euskaltel-en kanpaina publizitario batean, ikusten genuén beste erabilera hau, orobat oso interesgarria, non agertzen zaigún "kin..." soziatiboa:

Bai, naturaltasun osoz.

"amorez-eta... = amorezta... = amórez...", "bitartean-eta... = bitárten...", " "kin", "an...", "tik...",... hain dira naturalak ze, ikusten denez, naturalki ateratzen dira. [2627] [>>>]

osteguna, otsaila 06, 2025

"...-kin" kasu soziatiboa finean dá postposizio erantsi bat, zein desdoblatu ahal dén antzera nola postposizio solteak

Atzokoan sartzen genuén "kin..." artén desdoblamendu oso errazak zeren finean baliabide postpositibo hori, antzera nola beste batzuk, dá postposizio erantsi bat, zein isolatu eta aurreratu ahal dén kin antzeko erraztasuna zein postposizio solteak nola "ordéz...". Gainera "kin" postpositiboa testigatu dá erantsia ki izen absolutiboak, areago erraztuz bere desdoblamendua ("kin... = kin-eta...). Horretaz mintzo ginen an ondorengo sarrera:

Har dezagun kasua on "-kin" postposizio soziatibo erantsia: kasu horretan argi ikusten da ze postposizioaren gorputza dá "kin" hori, zeinen sorbidea, aztertu denez, izanen litzaké "kide" izena gehi kasu inesiboá "...-n", osatuz "kiden" (= "kide + n"), zeinen higaduratik etorriko litzakén "kin" soziatiboa.

"kin" soziatiboa, gainera, ager daiteke loturik ki absolutiboa, nola an Landuchio-ren hiztegia (1562):

Vere personeaquin
Oyñaquin çapaldu
Gozoquin
[adibideok atera dira tik "Euskal morfologiaren historia", Azkarate-Altuna, 2001:105]
nahiz gehienetan agértu loturik ki genitiboa, osatuz "...-re kin" = "...rekin":
... ahalquerequin eta modestiarequin acotra ditecen.
[adibide hau atera da tikan "Euskal morfologiaren historia", Azkarate-Altuna, 2001:106]
Azkarate-k eta Altuna-k (2001) argitzen digute ze:
"-(r)e" atzizkia aztertzean esan bezala, Schuchardtek (1923:57) argitu zuen -kin < kide + -n (inesiboa) zela, aurretik genitiboa zuena; beraz, erdal itzulpena 'en compañía de' izango litzateke. Mitxelenak (1972, 1977) eta gainerako gramatikariek ere (Irigoien 1978, Trask 1997) ontzat eman dute azalpen hau. Hala dio Mitxelenak:
"Com. -kin, -ki 'con' < -kien, que en d'Urte alterna con el más frecuente -kiñ < *-kide-n 'en compañía de'
D'Urte ez da, ordea, -kien erabiltzen duen bakarra, Tartasen ondorengo adibidean ere horixe baitugu, azken bokal sudurkariak salatzen duenez:
Iencoarequie Ceruco gloriara baitoa (Onsa..., 62)
Atzizkiaren aldagaiei gagozkiela, Mitxelenak (1977:308) dioen bezala, kide batzuetan inesiboko -n gabe ageriko zaigu, -ki forman, edo -la harturik, -kila forman. [Azkarate-Altuna, "Euskal morfologiaren historia", 2001:106]

Argítu ze aipuko *-kide-n horretako asteriskoak signifikatzen du ze forma hori, zehazki horrela, ez dela inon jaso (alegia, ez dagoela dokumentatua), baizik ze forma hori teorikoa dela, teorikoki berreraikia, teorikoki derivatua.

Aglutinazioak errazten dú isolamendua on postposizioak: adibidez, "kin" postposizio soziatiboa zein den itsasten ki genitiboa edo absolutiboa arrén sor dadin gaur egungo atziki soziatibo estandarra.

Bai,"...-kin" kasu soziatiboa finean dá postposizio erantsi bat, zein desdoblatu ahal dén antzera nola postposizio solteak. [2626] [>>>]

asteazkena, otsaila 05, 2025

Ez gaitezen hasi tik bukaera. Has gaitezen tik hasiera, eta gero gradualki hizkuntzak berak eskatuko ditú baliabide burulehen gehiago

Jarraitzen du Javier-ek aipátuz zenbait baliabide prepositibo zein erabili baititut an nire kapitulua on "Euskara orain, Eraginkortasuna helburu" (Mikel Mendizabal, 2024):

Ki, ti, i, e...

Eta ikusten dut ze, nolabait esan, Javier hasten dela tik bukaera, aipatuz gaur egungo morfema batzuk (oinarrizko "i..." eta "e..." baliabideak, euskara zaharrean prepositiboak ere) zeinen desdoblamendua ez litzakén hain evidentea nola dén an beste baliabide postpositibo asko, jada askeak, zeinen desdoblamendua dén oso erraza, eta justuki horregatik, zeinen desdoblamendua izan beharko litzakén lehenago.

Esan nahi baita ze existitzen dira hainbat baliabide prepositibo zein daudén esku-eskura (nola "zein..." erlatibo murriztailea, "zein..." konparatiboa, "noiz..." denborakoa, "nola..." konparatiboa edo "arrén..." finala) eta beste batzuk zeinen desdoblamendua dén guztiz erraza (nola "burúz...", "ordéz...", "bitartean-eta... = bitárten...", "barné... = barnén...", "aurré... = aurrén...", "gain...", "kin...",...), halan-ze euren ostean askoz errazago (edo are oso erraza) bihurtuko litzakén erabiltzea "ki..." datibo-adlatiboa, "tik..." elatiboa eta "on..." genitibo orokorra, denak ere euskara hutsa.  

Ez gaitezen hasi tik bukaera. Ez. Has gaitezen tik hasiera, eta gero gradualki hizkuntzak berak eskatuko ditú baliabide burulehen gehiago. [2625] [>>>]

asteartea, otsaila 04, 2025

Hizkuntzak evoluzionatzen dira bilatuz funtzionalitate komunikatiboa arrén erantzun ki garai ezberdinetako baldintzak eta beharrak

Genioen atzo:

Nire ikuspegitik, halako hasiera ez da batere probablea, eta bai, justuki alderantzizkoa, non hasiera-hasierako euskara, sorrera-euskara, proto-paleoeuskara izanen zén OVS postpositiboa, eta non, hori bai, existituko zirén zenbait partikula akaso adverbial antzekoak (nahiz garai haietan euren funtzioa ez izán oso zehatza, izanen baitziren polivalenteak) nola "da",  "e", "i", "za" edo "la", zein kokatu ahalko zirén aurrén aditza, edo aurrén izena zein modifikatzen zuten, gerora sórtuz estruktura morfologiko batzuk zeinen interpretazio zehatza ez den hain argia ("da-go". "e-go-an", "e-i-go-an > i-go-an", "e-zer", akaso "e-ni > e-ne", "za-bal", "dakar(t)za", "e-la-ma-n > eraman").
eta horren inguruan gogoratu nahi genuke ondoko sarrera non Joseba Lakarra-k defendazen duén protoeuskara zahar bat zein ez zen izanen SOV, ez ergatiboa,..:

Aurreko sarreretan ikusi dugu nóla gaur egun ergatibo plurala ez den existitzen an euskal hizkera nagusiak (sartalde edo zentroan), eta nóla, adibidez ekialdean, egon ahal dirén ergatibo-erabilera partzialak, konkretuki optatiboak an egoera kontextual inanbiguoak. Ildo horretatik, atzo genioen nóla, ikuspuntu diakronikotik, ergatibitatea ez dén baizik beste funtzionalitate sintaktiko-komunikatibo bat, zein ager, desager edo moldatu ahal den an korrontea on evoluzio linguistikoa

Hari horretara, ikusten dugu nóla Joseba Lakarra diakronista (eraginkorrena) ari da postulatzen ze protoeuskara zaharrena (el PV más antiguo)... ez litzake ergatiboa ("Forma canónica y cambios en la forma canónica de la lengua vasca: hacia los orígines del bisilabismo", Lakarra, 2009:565):

Ez litzake ergatiboa, ez SOV, ez aglutinatzaile, ez luke izanen flexio verbal konplexurik...

Gure ikuspuntutik, eta mintzatuz burúz ergatiboa, defendatu dugú OVIS ordena zaharra (hemen adibidez), nondik derivatuko zén SOV gutxio zaharra. Edonola den ere , ezaugarri horiek guztiak izan dirá, noizbait, erantzun konkretuak ki arazo konkretuak zein joan diren sortzen barrén aro konkretuak on hizkuntzaren bizitza, eta akaso izan dirá, garai batean, erantzun funtzionalenak respektu garai horretako zirkunstantziak.

Baina, zirkunstantziak aldatzean, beharrak aldatzean, erantzun egoki horiek beroriek bihurtu ahal dira arazotsu, oihukatuz beharra on beste evoluzio batzuk, normaltasunez: OVS edo SOV postpositiboak dirá adibide paradigmatikoak respektu beharra on evoluzioa azpi baldintza exigenteak. Eta, jakina, ergatibitatea ere evoluzionatu ahal da.
Bai, hizkuntzak (sintaxiak) evoluzionatzen dira bilatuz funtzionalitate komunikatiboa arrén erantzun ki garai ezberdinetako baldintzak eta beharrak. [2624] [>>>]

astelehena, otsaila 03, 2025

Baina, bistan denez, behin ohituta, estruktura horiek galdu duté euren bitxitasun guztia arrén bihurtu ezinbesteko

Jarraitzen zuén Javier-ek bere komentarioa honela:

...; baina zure euskara berri/zahar hori aldrebesa iruditzen zait. [Javier]

Eskertzen dizut, Javier, horko referentzia ki euskara berri/zaharra, zeren Lakarra-k ondorioztatu du ze euskara oso oso zaharra (zeini akaso dei geniokén proto-paleoeuskara, hasierakoa) izanen zén justuki SVO prepositiboa (nahiz, esana dudanez, ni ez nagoen ados), halan-ze estruktura burulehenak izanen zirén oso familiarrak an euskara.

Nire ikuspegitik, halako hasiera ez da batere probablea, eta bai, justuki alderantzizkoa, non hasiera-hasierako euskara, sorrera-euskara, proto-paleoeuskara izanen zén OVS postpositiboa, eta non, hori bai, existituko zirén zenbait partikula akaso adverbial antzekoak (nahiz garai haietan euren funtzioa ez izán oso zehatza, izanen baitziren polivalenteak) nola "da",  "e", "i", "za" edo "la", zein kokatu ahalko zirén aurrén aditza, edo aurrén izena zein modifikatzen zuten, gerora sórtuz estruktura morfologiko batzuk zeinen interpretazio zehatza ez den hain argia ("da-go". "e-go-an", "e-i-go-an > i-go-an", "e-zer", akaso "e-ni > e-ne", "za-bal", "dakar(t)za", "e-la-ma-n > eraman").

Baina, euskara historikoan argiki ikusten ditugú hainbat estruktura prepositibo, zein alternatzen dirén kin zentzu bereko estruktura postpositiboak ("baizik..."), edo zein jaio dirén tik material primigenioki postpositiboak "nahiz..."), eta zein guztiz normaldu diren, gabén sortu inolako aldrebestasunik

Esan nahi baita ze "baizik(-eta)..." ez balitz existituko, eta lehenengo aldiz ikusiko bagenu, dudagabe gertatuko litzaiguke bitxia, ezohikoa eta akaso aldrebesa ere. Baina, bistan denez, behin ohituta, estruktura horiek galdu duté euren bitxitasun guztia arrén bihurtu ezinbesteko. [2623] [>>>]

igandea, otsaila 02, 2025

Hemen oinarrizko kontua da ze bádaude aukera linguistikoak zein dirén gaur egun eta baldintza orokorretan biziki produktiboak komunikatiboki (respektu beste aukera linguistiko batzuk zein dirén gaur egun eta baldintza orokorretan askoz mugatuagoak komunikatiboki)

Jarraituz kin komentarioa ganik Javier:

"Euskara orain" liburua irakurtzen ari naiz. Hizkuntzak, gero ta errezenak, hainbat hobe;...

Hemen oinarrizko kontua da ze bádaude aukera linguistikoak zein dirén gaur egun eta baldintza orokorretan biziki produktiboak komunikatiboki (respektu beste aukera linguistiko batzuk zein dirén gaur egun eta baldintza orokorretan askoz mugatuagoak komunikatiboki). 

Hala gertatzen da adibidez kin aukera numerikoak, zenbakiak (respektu ausentzia on zenbakiak), zek zabaltzen dute atea ki mundu berri bat (mundu numerikoa, matematikoa, teknologikoa eta, neurri handi batean, zientifikoa ere), hau da, mundu biziki produktibo bat zein, gure ikuspegitik bederen, ezin den galdu (aukera linguistiko-numerikoak eskaini behar dira).

Eta antzera gertatzen da kin aukera burulehenak, prepositiboak (respektu ausentzia on aukera prepositiboak), zek aportatzen duté koherentzia, progresibitatea, irekitasun diskursiboa, erraztuz fluitatea, pensamendu reflexiboa, pausatua, flexiblea, aberatsa, zeinekin finean errazten dén kalitate eta kantitate komunikatiboa (aukera linguistiko irekiak eskaini behar dira). [2622] [>>>]

larunbata, otsaila 01, 2025

Esan nahi baita ze "etorkinekin" ez da referitzen hor ki "hezkuntza" baizik ki "mintegia", halan-ze ulermenak kale egiten du, porrot.

Hasten da Javier bere komentarioa esánez:

Nire proposamena (ezjakin batena):
III. HEZKUNTZA-MINTEGIA ETORKINEKIN

non adierazten den ze egonen da III hezkuntza-mintegi bat zeintan egonen diren etorkinak (akaso nola parte-hartzaileak an ponentziak, eztabaidak,...), nahiz ez den adierazten ze mintegia dá justuki burúz hezkuntza kin migranteak. Esan nahi baita ze "etorkinekin" ez da referitzen hor ki "hezkuntza" baizik ki "mintegia", halan-ze ulermenak kale egiten du, porrot. Alde horretatik, EHUko oholtzan agertutakoa argiagoa zen, nahiz agértu, genioenez,...

... supergaizki artikulatua:

III MINTEGIA HEZKUNTZA ETORKINEKIN - III SEMINARIO DE EDUCACION CON INMIGRANTES

Horrelakoa izaten da emaitza noiz saiatu evitatzen ordena buruzken postpositiboa (zatio haren arazoak) baina gabén erabili tresna prepositiboak. Genioenez, hauxe litzaké ordena postpositibo hutsa:

ETORKINEKIKO HEZKUNTZARI BURUZKO III MINTEGIA

non bukaerako izena ("mintegia") gelditzen dén atzerakargatua, halan-ze irakurketa eta ulermena bihurtzen dirén zail an zentzu guztiak (inefizientea eta inefektiboa).

Eta soluzioa pasatzen da tik garatzea aukera prepositiboak (gradualki, baina irmoki, antzera nola egin dutén gure inguruko sintaxiak), halan-ze:

III MINTEGIA BURÚZ HEZKUNTZA KIN ETORKINAK
non ederki ulertzen den ze mintegiaren kontu zentrala da hezkuntza kin etorkinak. Jarraitukó. [2621] [>>>]

ostirala, urtarrila 31, 2025

Gaurkoan soilik eskértu komentarioa on Javier

Konprobatzearren ze gaurkoan, 2620 honetan, betetzen dira 20 urte tik gure lehenengo posta an blog hau, zuzendu naiz ki hastapeneko sarrera hura (alegia, [1]) eta hantxe gogoratu naiz kin ondoko komentarioa ganik Javier zeini erantzun behar nion (2024ko urtarrilekoa da), eta iruditu zait ze gaur da egun polita eginkizun horri heltzeko. Horrá komentarioa:

Nire proposamena (ezjakin batena):
III. HEZKUNTZA-MINTEGIA ETORKINEKIN
"Euskara orain" liburua irakurtzen ari naiz. Hizkuntzak, gero ta errezenak, hainbat hobe; baina zure euskara berri/zahar hori aldrebesa iruditzen zait. Ki, ti, i, e... Nik uste soberan dakizula ezinezkoa dela jendeak horrela hitz egin dezala; eta, baita, inork, zu zeu salbu, idatz dezala (Krutwig datorkit burura). Zure jakinduriak (guztiz txundigarria) fruitu hoberik eman dezake, nire uste apalean.
Miresmenetik diotsut eta barkatu atrebentzia.

an [1] sarrera:

Zinez eskertzen diot ki Javier bere komentarioa, zeren behar dirá komentarioak, zeren behar dirá komentarioak zeinekin ikus, iker eta ikas daigun nóndik egin ahal dugún hobeto. Ondorengo egunetan komentatuko ditugu Javier-en hitzak eta proposamena. Gaurkoan soilik eskértu bere komentarioa. [2620]

osteguna, urtarrila 30, 2025

Eta zértan datza gure aurrikuspena ezen italierak ematen ditú silaba gehiago zein gaztelaniak: sapore di mare, sapore si sale

Atzokoan esaten genuen ze:

Alde horretatik, ez da gutxio deigarria ikustea nóla Oh-ren datuetan italiera-k duén ID bat (ID dá Informazio-Densitatea, agertzen baita inversoki lotua kin silaba-kopurua) zein dén ondo altuagoa (0,72) zeinda gaztelaniarena (0,63), noiz printzipioz espero genuke italierak izatea silaba gehiago zein gaztelaniak.

Eta gauza da: zértan oinarritzen da gure aurrikuspena ezen italierak ditú silaba gehiago zein gaztelaniak? Ba, nola dioén Silvio Maggi-k an "El italiano contemporáneo por hispanohablantes: astectos fonológicos" (2007):

... por la tendencia del italiano a terminar las palabres en vocal. [Maggi, 2007:74]
Horrela, hainbat hitzetan (eta aditzetan) agertzen dá silaba bat gehiago:

  • sapore di mare, sapore di sale
  • sabor de mar, sabor de sal

edo, beste kanta bat:

  • cantare, sognare
  • cantar, soñar

Hortik aparte, silaba-kopuruetan oso antzekoak izanen liraké italiera eta gaztelania (an gure aurrikuspena), halan-ze espero behar genuke silaba-kopuru handixeagoak an italiera

Ez dugu, beraz, ikusten nóndik atera ahal den goragoko diferentzia handi hori an ID-a (ITA 0,72 vs SPA 0,63 non ID handiagoa, silaba-kopuru erlatiboki txikiagoa), areago noiz lagin-textuan (zein ez den konparagarria baina, hala ere) argiki ateratzen dén kontrako norabidea an silaba-kopuruak. Bihar saiatuko gara komentatzen lana on Pellegrino eta al. (2011) respektu puntu hau, eta aurrerago gauza bera eginen dugu kin lana on Pellegrino eta al (2019). [2619] [>>>]

asteazkena, urtarrila 29, 2025

Lagin-textuan: ITA 105 silaba vs SPA 85 silaba, bitárten, deigarriki, informazio-densitatea (ID) dén ITA 0,72 vs SPA 0.63. Horrek, berriro ere, sortzen dizkigu duda handiak

Ikusi dugú an aurreko sarrerak (ikus atzokoa) nóla, Oh-ren tesiko lanean (2015), ezin konsidera daitezkén konparagarriak  gaztelaniazko lagin-textua eta euskarazkoa, halan-ze noiz erábili gaztelaniazko itzulpen konparagarri bat, silaba-kopuruak izanen zirén oso ezberdinak.

Alde horretatik, ez da gutxio deigarria ikustea nóla Oh-ren datuetan italiera-k duén ID bat (ID dá Informazio-Densitatea, agertzen baita inversoki lotua kin silaba-kopurua) zein dén ondo altuagoa (0,72) zeinda gaztelaniarena (0,63), noiz printzipioz espero genuke italierak izatea silaba gehiago zein gaztelaniak. Hortaz, azter daigun italieraren lagin-itzulpena:

eta konpara daigun kin bere gaztelaniazko kidea (Oh-k erabilitakoa an bere datuak): 

Atzo genioenez, azken horrek, gaztelaniazkoak, ditú 85 silaba, bitárten italierakoak ditú 105 (edo), zein dén, espero bezala, handiagoa (hemen ere itzulpena ez da konparagarria, baina azter daigun Oh-ren emaitzak):

  • Silaba-kopurua an lagin-textua: ITA 105 vs SPA 85

Beraz, suposatuz ze, beste 14 textuetan, mantentzen dirá gutxi gorabehera antzeko neurriak (lagina izan beharko litzaké representagarria), espero genuke ID handiagoa an gaztelania (informazio bera an silaba gutxiago) zeinda an italiera (informazio bera an silaba gehiago). Baina, harrigarriro, Oh-ren emaitza argiki kontrakoa da:

  • ID (Informazio-Densitatea): ITA 0,72 vs 0.63 SPA
Esan nahi baita ze, aráuz emaitza horiek, italierak izanen luké informazio-densitate argiki handiagoa kin silaba-kopuru argiki handiagoa ere (aráuz lagina). Horrek, berriro ere (ikus [2616]), sortzen dizkigu duda handiak. Bihar jarraitukó. [2618] [>>>]

asteartea, urtarrila 28, 2025

Beraz, egonen lirake bi faktore nagusi arrén justifikatu diferentzia hori artén Oh (2015) eta Amuriza (2012): 1.: Oh-ren itzulpen ez-konparagarriak, eta 2.: textu-mota

Amaitzen genuen atzo esánez:

Guztira, konparatuz bi versio ondo parekagarri horiek, ateratzen zaizkigú:

  • euskara 82 silaba vs gaztelania 72 silaba

Eta hori an textu bat oso sinplea gabén adizki pluralik, gabén adizki datiborik, gabén kondizionalik, gabén konposiziorik, nondik etorriko zirén diferentzia nagusiak aráuz Amuriza-ren analisia. 

Bestalde, konsideratuz Oh-k erabilitako gaztelaniazko itzulpena, izanen genituzke 85 silaba, hau dá silaba gehiago zein euskarazkoan (82 silaba), nondik derivatzen dirén gero euren ID ratioak. Hortaz, hortxe dugú goragoko diferentzien gakoa: gaztelaniazko itzulpena ez da konparagarria kin euskarazkoa, halan-ze emaitza horiek ez dira baliagarriak.

Beraz, baldin erabiltzen badugu atzoko itzulpen konparagarria artén gaztelania eta euskara, gaztelaniak izanen lituzké 72 silaba ordéz Oh-ren 85 silaba, zein den %15 silaba gutxiago. Eta euskarazko versioak 82 silaba dituelarik, gaztelaniarenak izanen lituzké %12 gutxiago. Eta hor egonen litzaké lehenengo arrazoi nagusia zergátik Oh-ren silaba-erlazioa eta Amuriza-rena ez diren batere antzekoak: itzulpen ez-konparagarriak.

Eta bigarren arrazoi nagusi bat izan liteké, gure ikupegitik, textu mota. Amuriza-k hartu zituén bere datuak tik elkarrizketa bat, non agertuko zirén adizki pluralak, datiboak, potentzialak... eta Oh-k erabilitako textua dá narrazio oso sinple bat non ez den agertzen ia batere aditz-zailtasunik. [2617] [>>>]

astelehena, urtarrila 27, 2025

Oh-ren laginezko textuan (2015), gaztelaniazko eta euskarazko itzulpenak ez dira inondik inora konparagarriak, halan-ze, textu konparagarriak alderatuz, euren silaba-kopuruen erlazioa argiki alderantziz ateratzen da: euskara 82 vs gaztelania 72 (eta ez 85) an textu oso sinple bat

Gehiago komentatu nahi dugu Bittor-ek ekarritako referentzia (kus [2614]), baina orain jarraitu behar dugu kin gure aurreko haria (ikus [2613]), zeintan nahi genuen aztertu nóndik etor zitekén hori diferentzia artén gaztelaniaren eta euskararen silaba-kopuruak an Yoon Mi Oh-ren datuak (2015) respektu Amuriza-ren datuak (2012), zeren Oh-ren datuetan euskarak erabiliko lituzké silaba gutxiago zein gaztelaniak, bitárten Amuriza-k aurkitzen duén oso erlazio ezberdina artén silaba-kopuru horiek: euskara 100 vs gaztelania 45. Horretarako, ikus daigún Oh-k ematen duen textu-lagina (ikus [2613]), zein izan beharko litzakén representagarria respektu beste 14 textuak:

eta hauxe gaztelaniazkoa: 

Orohar dá oso textu erraza, kin esaldi sinpleak non ez dagoen adizki pluralik, non ez dagoen adizki datiborik, non ez dagoen potentzialik edo subjuntiborik,... Ikus daigun euskarazko lehenengo esaldia:

  • Bada bidezidor bat muino hartatik etxeraino. (17 silaba)

non aurkitzen dugún aditz trinko bat ("da") kokatua an hasiera ("Bada..."), bitárten gaztelaniazkoan itzultzaileak jarri dú: "... se puede ir..." (zein dén beste zerbait), zeinen aurretik itzuli den norántza se puede ir ("A mi casa se puede ir..."), halan-ze soilik esaldi horri begiratuta, batek esanen luke ze euskara da oso aditz-lehena eta gaztelania buruazkenagoa. Esan nahi baita ze, gure helburuetarako, gaztelaniazko esaldi hori ez da konparagarria kin euskarazkoa; bai ordea ondoko hau:

  • Hay un atajo a mi casa por esa colina. (15 silaba)

Horrá bigarren esaldia:

  • Herriko batzuek diote muinoa sorginduta dagoela. (20 silaba

Honetan ere aditz nagusia trinkoa da ("diote" eta kokatua ostén sujetua an SVO ordena) nola ere dén trinkoa aditz subordinatua ("dago"). Gaztelaniazko versio konparagarria litzaké:

  • Algunos del pueblo dicen que la colina está embrujada. (19 silaba

Hirugarrena, negatiboa, kin laguntzailea ostén sujetua:

  • Inork ez du hortik igaro nahi gauez. (12 silaba)

zeinen versio konparagarria litzakén:

  • Nadie quiere pasar por ahí de noche. (12 silaba)

Laugarrena:

  • Jakina nik ez dut horrelako zentzugabekeriarik sinesten. (21 silaba)

zeinen versio konparagarria litzakén:

  • Por supuesto yo no creo en esos sinsentidos.  (15 silaba)

Bosgarrena:

  • Gogoko dut hango bide bitxi hura. (12 silaba)

zeinen versio konparagarria litzakén:

  • Me gusta ese curioso camino. (11 silaba)

Guztira, konparatuz bi versio ondo parekagarri horiek, ateratzen zaizkigú:

  • euskara 82 silaba vs gaztelania 72 silaba

Eta hori an textu bat oso sinplea gabén adizki pluralik, gabén adizki datiborik, gabén kondizionalik, gabén konposiziorik, nondik etorriko zirén diferentzia nagusiak aráuz Amuriza-ren analisia. 

Bestalde, konsideratuz Oh-k erabilitako gaztelaniazko itzulpena, izanen genituzke 85 silaba, hau dá silaba gehiago zein euskarazkoan (82 silaba), nondik derivatzen dirén gero euren ID ratioak, eta baita an euren IR-ak ere. Hortaz, hortxe dugú goragoko diferentzien gakoa: gaztelaniazko itzulpena ez da konparagarria kin euskarazkoa, halan-ze emaitza horiek ez dira baliagarriak. [2616] [>>>]

igandea, urtarrila 26, 2025

Lortu dute estandar bat sintaktikoki oso buruazkena, lexikoki oso nahasia, eta fonetikoki oso rigidoa, zein ez den egokia basikoki ezein esparrutan ere

Herengungo komentario batek zioén:

Kontuz, perifrastikoak motzak izan ahal dira, esaterako, negar egiten duzu vs. near itentzu; negar egiten zenuen vs. near iten zenun; negar egingo zenuke vs. near ingo zenun".
Edo zuzenean jarri Orainaldian aditzak, nola batzutan egiten duten an hainbat dialekto.
Alegia, bezala gehienetan, hizkuntza idatzia geyo astun, geyo korapilotsu, geyo mantso. Eta alderantziz, eguneroko hizkuntza -batez ere, baldin bada libre, gabe prejuizio-, geyo efiziente, geyo indartsu, geyo eder. Harrigarria nola goraipatu den eredu bat eta nola mezprezatu bestea.
"Nee ustez in biharko zen aldau ordena on preferentzik. Jarioa on euskara ingo zen hobetu".

Gure ikuspegitik tresna linguistikoak (sintaktikoak, lexikoak, fonetikoak) osatzen duté continuum expresibo bat zeinen elementuak konbinatu ahal diren an mila manera, emanez era guztietako emaitzak: emaitza bereziki landuak, emaitza bereziki kolokialak, eta beste mila tarteko konbinazio komunikatibo egoki aráuz hiztuna, hala mintzoz nola idatziz (zeren aukera landuagoa edo kolokialagoa egin ahal da mintzoz eta idatziz).

Horrela, hala esparru sintaktikoan nola esparru lexikoan, nola ere esparru fonetikoan aztertu eta landu behar dirá euskararen tradizio guztiak, idatziak zein mintzatuak, zaharragoak zein modernoagoak, baliabideak eta mekanismoak, arrén eskaini aukera sintaktiko, lexiko eta fonetiko potenteak gána euskararen erabiltazaileak (nok aukeratu ahalko duté zér nóiz erabili). 

Zoritxarrez, alde sintaktiko eta lexikoan mespretxatu dira hainbat estruktura potente eta hainbat hitz argi eta are labur, bitartean-eta, aldi berean, ez diren landu hainbat baliabide fonetiko koipeztatzaile, halan-ze lortu dute estandar bat sintaktikoki oso buruazkena, lexikoki oso nahasia, eta fonetikoki oso rigidoa, zein ez den egokia basikoki ezein esparrutan ere. Horretaz mintzo ginen an:

Hizkuntza baten erabilera normalizatua mugitzen da an continuum bat artén aukera landuagoak eta aukera kolokialagoak, non hiztunak hautatzen dituén momentu bakoitzean halako baliabide sintaktiko, lexiko eta fonetikoak zein irúditu egokien afinda lórtu bere helburu komunikatiboak. Continuum pragmatiko horretan, aukera sintaktiko, lexiko eta fonetiko zabal eta funtzional batek asebete beharko lituzké hiztunaren behar komunikatiboak, zein izanen dirén bereziki exigenteak an textuinguru linguistiko orokorrak non, aukeran, existitzen dirén alternatiba linguistiko (hizkuntza, sintaxi) ondo potenteak, flexibleak eta eraginkorrak, edozein esparrutan ere. 

Edozein kasutan, baina oso bereziki aipatutako egokiera horretan, bide bakarra izanen da aberástea, edo gutxienez saiatu abérasten jarduera komunikatiboa (landuagoa eta kolokialagoa) kin aportazio esanguratsuki funtzional guztiak zein diren edo egon ahal diren eskura, gradualki baina irmoki. Baina, zer gertatu da? Ba, gertatu da ze...

  1. euskara batu estandarrean, euskaratik borratu dirá mendeak on flexibilizazio sintaktiko burulehena, literarioa eta mintzatua ere, zeintan sortu eta erabili ziren hainbat baliabide eta mekanismo sintaktiko zein jarraitu beharko lirakén lantzen, ohi moduan, barnén prozesu evolutiboa on euskararen sintaxia aldén estruktura irekiago, potenteago, flexibleago eta eraginkorrago bat (erlatiboki abantailatsuagoa an esparru komunikatibo guztiak), zein ez soilik ez dén potentziatu, baizik-ze, kontrara, oztopatu egin da, hainbateraino non gelditu baitá estandar sintaktiko bat erlatiboki pobrea, erlatiboki rigidoa, erlatiboki ahula, erlatiboki monotonoa, erlatiboki astuna eta erlatiboki gutxi eraginkorra.
  2. euskara batu estandarrean, euskaratik borratu dirá hainbat hitz eta hitz-forma, hala landuagoak nola kolokialagoak, zein ziren eta diren ondo baliagarriak, funtzionalak, argiak eta kasu askotan internazionalak ere, eta zein nahi izan diren ordezkatu kin aukerak zein, ez gutxitan, zirén luzeagoak, lausoagoak, anbiguagoak eta gutxio erabilgarriak, apárte gutxio eraginkorrak.
  3. euskara batu estandarrean ez dira landu kontrakzioak eta bestelako errazpideak (aráuz momentuko egoera pragmatikoa), zein diren beste aukera ondo erabilgarri bat afinda aukeran koipéztatu engranajeak on jarduera estandarra: kontuan hartu ze, zénbat eta motor sintaktiko gutxio potentea izan (zénbat eta sintaxi buruazkenagoa izan), hainbatenago eskertzen dira kontrakzioak eta errazpideak arrén, ahal den neurrian, goxatu jarduera eta, zertxobait bada ere, gutxiagotu silaba kopuruak.
Horrekin guztiarekin, eta gure kontextu linguistikoan, ateratzen zaigu estandar bat eze ez ditu asebetetzen, ezta urrutitik ere, ez behar landuxeagoak, ezta behar kolokialxeagoak ere.
Bai, lortu dute estandar bat sintaktikoki oso buruazkena, lexikoki oso nahasia, eta fonetikoki oso rigidoa, zein ez den egokia basikoki ezein esparrutan ere. [2615] [>>>]

larunbata, urtarrila 25, 2025

Hori da gutxi gorabehera hain posible nola ibiltzea berdin efiziente eta efektiboki aurrerantza eta atzerantza, nahizta atzerantza erábili ispilu retrovisore bat

Eskerrik asko Bittor zatio zure atzoko komentarioa, zein dén honako hau: 

Egunon (nahiz oharra ez doan gaurko atalarekin, bai egun huetakoarekin)!

Eta nola iritziak eta ikerketak denerako egon ohi diren, hara hemen delako 'hizkuntza 'buru lehen' (≈ VO) eta ''hizkuntza buru azken' (≈ OV)-en arteko prozesamendu desberdintasunak / alde kaltegarriak berdintzen dituzten hainbat defentsa oraingotxeko (Federica Amici, Alejandro Sanchez-Amaro, and Trix Cacchione 2022, Branching and Working Memory - A Cross-Linguistic Approach, 14.3 Working Memory and Processing Demands: The Case of Branching, in Schwieter-Wen (eds.) The Cambridge Handbook of Working Memory and Language). Hala diote esateko: 

"In natural conversation, all native speakers process their language quickly and effectively, regardless of their branching direction (e.g., Hawkins, 2004; Stivers et al., 2009). Indeed, both R[ight] B[ranching] and L[eft] B[ranching] structures are frequent across languages, and both VO and OV are highly productive."

Eta ondoren saiatzen dira erantzuten atalean bere/gure kezkari: 

"How is it possible that LB speakers can effectively process a final-head language that should impose high risks of unassignments and misassignments during processing?".

Hemen atal osoa: (N.B. Ez dit uzten eransten luzeegia delako... Nahi izanez gero bidaliko nizueke beste moduren batean.)

Jakina nahi dudala! Atzo eskátu eta bádaukat: eskerrik asko berriro, Bittor.

Eta gauza da ze autoreek (ikus gorago) galdetzen dute:

How is it possible that L[eft] B[ranching] speakers can effectively process a final-head language that should impose high risks of unassignments and misassignments during processing?

Bai, hori da galdera, nóla da posible ordena buruazken estuak eta itxiak (vs ordena burulehen potentea eta irekia) ez izatea efekturik gain diskursoaren askatasuna, aberastasuna, koherentzia, expresibitatea, efizientzia eta, finean, efektibitatea? Nóla da posible?

Ba, esan behar dugu ze hori da gutxi gorabehera hain posible nola ibiltzea berdin efiziente eta efektiboki aurrerantza eta atzerantza, nahizta atzerantza erábili ispilu retrovisore bat (retrovisoreak lagun daike baina inoiz ez du ordezkatuko aurrerako martxa potentea). Atzera bazoaz, orohar inefizientea eta inefektiboa izaten ari zara, zein akaso ez den gehiegi nabarituko noiz ematen duzún pausu bakar bat (atzera vs aurrera), edo inkluso bi, baina oso distantzia txikitan ondo nabarmena bihurtuko da (an edozein kontextu). [2614] [>>>]

ostirala, urtarrila 24, 2025

"negar egiten duzu" versus "lloras"

 Atzokoan komentatzen genuén honako hau burúz Yoon Mi Oh-ren emaitzak (2015):

... emaitza horietan euskarak izanen luké ID altutxuagoa zein gaztelaniak, adieraziz ze experimentuko textuetan euskarak erabiliko lituzké silaba gutxiago zein gaztelaniak, izanki emaitza hori ondo deigarria zeren ez dator bat kin beste konputo batzuk non, diferentzia handiz, euskarak izanen lituzkén silaba gehiago zein gaztelaniak (horretaz, ikus [666] eta [669]): Hauxe da oraingo kontrako ratioa:

  • IDeuskara = 0,65  > 0,63 = IDgaztelania

Zehazki, gogora daigun ondorengo sarrera:

Xabier Amuriza-k dio an bere "Euskara batuaren bigarren jaiotza" (2010):

Euskarazko testuan 880 silaba zenbatu ditut. Erdarazkoan, 656. Bietan egin beharreko sinalefa guztiak eginda atera ditut kopuruak. Zenbakiak ehunekora ekarrita, 100-75 proportzioa irteten da. Horrek esan nahi du erdarazko testua esaten hiru ordu laurden behar duguna euskarazkoan ordubete beharko genukeela, abiadura berdinean.

Badakit hizkuntza bataren eta bestearen esakuntzak ezin direla mekanikoki konparatu, baina, gutxi gorabehera, proportzio horretatik eskapatzerik ez dago. Konparazioa hizkuntza bakoitzaren abioaren eta kadentzien arabera zorroztuko bagenu, seguruenik, aldea erdararen alde handituko litzateke. [Xabier Amuriza, 2010:106]

Konsideratuz proportzio hori: 100-75 (nahiz kalkulatua izan den an elkarrizketa luze bat, eta akaso beste kontextu komunikatibo batean ezberdina izanen zen), eta kontuan hartuz ze gaztelaniaren silaba-densitatea zén 0,63 (eta horrek esan nahi zuela ze noiz gaztelaniak izán 100 silaba, vietnamerak erabilikó 63), euskararen proportzioa litzaké 63 respektu 133, esan nahi baita (63/133=) 0,47, zein dén baxutxoagoa zein densitatea on japoniera (0,49).

Amuriza-k, gainera, aztertzen dú nóndik sortuko litzakén nagusiki diferentzia handi hori:

Xabier Amuriza-k, behinda detéktatu diferentzia silabiko nabarmenak artén euskara eta gaztelania (elkarrizketa luze honetan diferentzia horiek ibiliko zirén an proportzioá 100-75), diosku ze:

Alde horren erantzule nagusia aditz perifrastikoa dugu. Eta, zer esanik ere ez euskaraz hain ugari diren bi elementuko aditzak direnean: Lloras-1lorabas-llorarías, respiras-respirabas-respirarías, huyes-huías-huirías. Euskaraz: negar egiten duzu-negar egiten zenuen-negar egingo zenuke, arnasa hartzen duzu-arnasa hartzen zenuen-arnasa hartuko zenuke, ihes egiten duzu-ihes egiten zenuen-ihes egingo zenuke... [Amuriza, 2010:106]
Eta bai, akaso hor agertzen zaizkigu bi erantzule nagusiak on diferentzia silabikoa artén euskara eta gaztelania (aparte utzita ze biek ere erabiltzen dituzté erlatiboki silaba gehiago zein adibidez inglesak, nahiz bestaldetik silaba horiek izán sinpleagoak eta arinagoak):
  • Adizkien luzera: arnasa hartzen duzu - arnasa hartzen zenuen - arnasa hartuko zenuke.
  • Erábiltzea konposizioa noiz sortzen hitzak (eta aditzak): arnasa hartu, eskularruak...
Eta gauza da ze euskararen proportzio silabiko erlatiboki handiago hori respektu gaztelania (silaben konplexutasuna litzaké antzekoa bietan, hala nola ere silabako abiadura) bihurtzen dá benetako arazo noiz metátu gain arazo konparatibo guztiz larriena, zein ez den baizik hitz-ordena buruazkena, non silaba kopuruak dirén ondo relevanteak.

Hortaz, kontu nagusia litzaké aditz perifrastikoa:

  • negar egiten duzu versus lloras
Horren harira, ikusi nahi genuke noláko textuetatik datozen Oh-ren datuak arrén aztertu zergátik ez den betetzen ber proportzioa an datu horiek. Horretarako, Oh-k (2015) erabilitatko 15 textuetatik  ematen zaigú textu bat, lagin moduko bat, suposatzen dugu ze representatiboa, arrén ikus daigun nolákoak zirén textu eta itzulpen horiek. Datozen sarreretan komentatuko dugú Oh-k eskainitako laginezko textu hori an versio diferenteak (nagusiki gaztelania vs euskara), helburuzta aztertu nolákoak dirén, zénbat aditz perifrastiko agertzen dirén, nón kokatzen dirén aditz horiek (estruktura buruazkenagoa edo gutxio buruazkena), zé nolako izenak ematen dirén, zé nolako adjetiboak... [2613]