Burúz "on" genitibo orokorra eta "e" genitibo optatiboa

Irakurle estimatu horrek ikusi duenez, azken postetan, zenbait kasutan, agertu da "e" baliabide prepositiboa an erabilera genitiboa. Mezu honetan argitu nahi nuke erabilera hori.

Dudarik  gabe, euskararen tresna prepositiboak azaleratzean, kasu arazotsuena da genitiboa. Ez dirudi erraza desdoblatzea estruktura genitiboa, baina halere, bilatu behar dira modu naturalenak eta egokienak ki azaleratu halako tresna prepositibo genitiboak, zein diren krutzialak an hizkuntza baten garapena.

Funtzio genitibo horretan, bádira bi kandidatu zein iruditzen jakún aski naturalak:

         1.: "on", zein datórren ti "o + n", non:

               a) "o" da morfema bat zein dúen egiten referentzia ki zerbait proximoa (agertzen da an "ho-ri" eta "ho-riek" eta an adizkiak nola "dio", edo "deutso" an kontraposizioa ki "deutsa" eta deutse"), esan nahi baita ze intrepreta liteke nola hurbiltasunezko erakusle moduko bat; eta

               b) "-n", zein den referentzia inesibo-genitiboa.
Modu horretan "on" litzaké nola esatea "honena:..." (edo "honena:..."), baina an forma laburtua, nola dagó-ki baliabide bat zein dén erabiliko kin nolabaiteko maiztasuna, eta zein dén atonoa (ikus ere post hau).

         2.: "e", zein dén euskal genitibo zaharra: "nire", "zure", " hare", "ene"... (azken horretan akaso ikus liteké "e-" prepositibo genitibo bat ere: "ene"). Bestalde "e-" da euskal morfema prepositibo historiko bat, zein den agertzen an aditzak nola "e-tor-ri", "e-gi-n"...

"on" da genitibo potente bat, bai adieraztén ideia genitiboa (kontzeptualki gardena), bai eta lotzén izenak eta euren sintagma genitiboak (zein izan ahal dirén luze edo labur). Hori dela-ta, "on" da oso aukera egokia ki izan oinarrizko genitibo prepositibo orokorra.

Batzutan, ordea, interesgarria izan ahal da izatea beste aukera genitibo bat, zein, akaso ez izanik hain potentea nola "on" (ez du ber presentzia edo sendotasun fonetikoa nola "on"), akaso izan ahal da baliagarria ki egin alternantziak an kateak on genitiboak (edo an bestelako kate progresiboak), batez ere noiz bi elementu sintagmatikoak konposatu ahal diren postpositiboa gabén batere loturarik. Adibidez, ordezta esan honako hau:

Hori da burua on departamentua on finantzak.

Hori da burua on finantza-departamentua. (Azken bi elementu sintagmatiko horiek agertzen dirá konposatuak gabén batere loturarik)

Aurreko bi horiek ondo egokiak dira, baina batzuetan akaso aukera liteke honako hau ere:

Hori da burua on departamentua e finantzak.

Esan nahi baita ze "on" izan ahal dá oinarrizko aukera genitibo orokorra (zein, jakina, erabil ahal dén beti, hala nahi izanez gero), baina, batzutan, hala nahiko balitz, aukera litekela "e" bereziki an zenbait kate genitiboak (edo an kateak on inesibo-genitiboa,...). [219] [>>>]