Buruz "on" genitibo orokorra eta "e" genitibo optatiboa an kateak

Irakurle estimatu horrek ikusi duenez, azken postetan, zenbait kasutan, agertu da "e" baliabide prepositiboa an erabilera genitiboa. Mezu honetan argitu nahi nuke erabilera hori.

Dudarik  gabe, euskararen baliabide prepositiboak azaleratzean, kasu arazotsuena da genitiboa. Ez dirudi erraza desdoblatzea estruktura genitiboa, baina halere, bilatu behar dira modu naturalenak eta egokienak ki azaleratu halako baliabide prepositibo genitiboak, zein diran krutzialak an garapena e hizkuntza bat.

Azaleratze horretan, bádira bi kandidatu ze ematen duten aski naturalak:

         1.: "on", zein dator ti "o + n", non:

               a) "o" da morfema bat ze egiten dun referentzia ki zerbait proximoa (agertzen da an "ho-ri" eta "ho-riek" eta an adizkiak nola "dio" [edo "deutso" an kontraposizioa ki "deutsa" eta deutse"]), esan nahi baita ze intrepreta liteke nola hurbiltasunezko erakusle moduko bat; eta
               b) "-n", zein dan referentzia genitiboa.
Modu horretan "(h)on" litzake nola esatea "honena:..." (edo "honena:..."), baina an forma laburtua, nola dagokion ki baliabide bat ze erabiliko dan kin nolabaiteko maiztasuna, eta zein dan izanen atonoa (ikus ere post hau).

         2.: "e", zein dan euskal genitibo zaharra: "nire", "zure", " hare", "ene"... (azken horretan akaso ikus liteke "e-" prepositivo genitibo bat ere: "ene"). Bestalde "e-" da euskal morfema prepositibo historiko bat, zein dan agertzen an aditzak nola "e-tor-ri", "e-gi-n"...

"on" da genitibo potente bat, bai adieraztén ideia genitiboa (kontzeptualki gardena), bai eta lotzén izenak eta euren sintagma genitiboak (diralarik luze edo labur). Hori dala-ta, "on" da oso aukera egokia ki izan oinarrizko genitibo prepositibo orokorra.

Batzutan, ordea, izan daiteke interesgarria izatea beste aukera genitibo bat, zein, akaso ez izanik hain potentea nola "on" (ez du ber presentzia fonetikoa nola "on"), izan ahal da baliagarria ki egin alternantziak an kateak on genitiboak (edo an kateak on beste baliabide prepositiboak). Adibidez, ordez-ta esan:

Hori da burua on departamentua on finantzak.

zein egokia baita, aukera liteke honako hau ere:

Hori da burua on departamentua e finantzak

Esan nahi baita ze "on" izan daiteke aukera genitibo orokorra (zein, jakina, erabil daiteke beti, hala nahi izanez gero), baina, batzutan, hala nahiko balitz, aukera litekela "e" an kateak on genitiboak (edo an kateak on inesibo-genitiboa nola aurreko hori). Beraz, "e" izan liteke baliabide genitibo optatibo bat an kateak. [219] [⇶]