Sistema errazagoak aukeran

Hizkuntza bat dá kode bat, sistema bat, zeinen barruan existitzen dirá azpisistemak nola azpisistema numerikoa, sintaktikoa edo verbala, non berriro egon ahal dirén azpiazpisistemak zein berez ez diran baizik sistemak zein dauden integraturik barne (edo azpi) sistema zabalagoak. Gainera, egon ahal dira bide alternatiboak egitén antzeko lana, hala nola, aditz-formetan, "dakizkidake" sintetikoa eta "ahal zaizkit" analitikoagoa afin antzera eman ideia potentziala.

Eta gauza da ze, nahiz bi sistemek egín ber lan semantikoa, bata, oro har, izan daiteke errazagoa zein bere kidea, nola dioskun jarraian Ibon Sarasolak (Berria, 2012):

Begira, nire bi semeek euskara Katalunian ikasi zuten. Amak katalanez egiten die, eta euskaraz nirekin eta umezain batekin egiten zuten. Eta dena zen dezaket. Hemen [Donostian] ikastolan hasi, eta egun hartan bertan hasi ziren «ekarri ahal dut?» esaten. Ze ondo! Primeran! Irtenbidea hori da, eta ez dzskgttzt horiek. Ahalekin egitea: Iparraldeko sistemarekin, «ekartzen ahal dut», edo Hegoaldekoarekin, «ekarri ahal dut». Nik, adibidez, idazteko nahiago dut Iparraldekoa. Lehen egunetik ekarri zuten, eta pentsatu nuen: «Ikastolak funtzionatzen du». Bat: horrek esan nahi zuen euren artean euskaraz egiten zutela, jolasorduan-eta, bestela ezinezkoa zelako. Eta bi: sistema errazago batera makurtu zirela. Bikain iruditu zitzaidan. [Ibon Sarasola, Berria, 2012-7-1]

Eta are analitikokiago zein "ahal zaizkit" eman genezaké "ahal dira niri", zein batzutan erabiltzen dan euskaraz (non datiboa ez dan sintetikoa), eta zein izan beharko litzakén aukerako forma an euskara batua afin erabil dezagun noiz ere nahi dugun.

Beste (azpi)sistema batzutan ez da existitzen halako forma alternatibo orohar errazagorik, baina, dudarik gabe, bilatu eta proposatu beharko liraké halako bide alternatiboak baldin euren erraztasunak (edo bestek) hala justifikatuko balu. Horixe da kasua an sistema sintaktikoa (oso sistema orokorra baita) non joan beharko lirake eskaintzen aukera sintaktiko progresiboak (aparte regresiboak). Zeren, sintaxibide progresiboa dá ez soilik errazagoa, baizik ere produktiboagoa, aberatsagoa eta efektiboagoa. [166] [⇶]