Esango nuke, orain arteko euskaran behintzat, eta, seguru aski, hizkuntza guztien halako fasean, mintzagaia biziduna izateko joera dagoela.Hor, aparte utzita nóla, oso interesgarriki, Koldo Biguri referitzen den ki existentziá on fase evolutibo komunak an bilakaerá on munduko hizkuntza guztiak (seguru aski, hizkuntza guztien halako fasean), aipatu nahi genuke nóla Tomlin hizkuntzalari famatuak proposatu zituen an 1986 printzipio deskriptibo-funtzional orokor batzuk xedé azaldu gaur egungo hitz-ordenen banaketa (an bere "Basic Word Order: Functional Principles", 1986), non postulatu zuén ze tipikoki izen-sintagma animatuagoak kokatuko liraké lehenago zein izen-sintagma gutxio animatuak (The Animated First Principle, zein izan zén Tomlin-en hirugarren printzipioa):
The Animated First Principle: in simple basic transitive clauses, the NP [izen-sintagma] wich is most animated will precede NPs wich are less animated. [Tomlin 1986:102]Jakina, bizidunen lehentasun hori estuki erlazionatua dago kin euren mintzagaitasuna (esaldi transitiboetan, mintzagaiak izaten dira agente, eta agenteak bizidun, alegia animatuak).
Beste maila batean, báda kategoria sintaktiko bat zein oso ondo egokitzen den kin mintzagaia: sujetutasuna. Ikuspuntu sintaktikotik, sujetua da hori zeintaz predikatzen dén zerbait (izan ere, sujetua ulertu ahal dá nola "mintzagai sintaktikoa", biziduna edo ez), eta nahizta izán kategoria sintaktikoa, argi ikusi ahal da zéin hurbil dagoen kategoria sintaktiko hori ti kategoria informatiboa deitzen mintzagaia.
Esaldi transitiboetan, sujetua joan ohi dá esaldian aurrena, mintzagai. Gero, komunikatiboki egokia izaten da sujetu-mintzagai horren ostean koka dadín aditza, zek mugatzen du mintzagaia, bai eta aldiberean emáten informazio rhematiko transizionala (aditza baita transizioa an esaldi transitiboa: izan ere, aditza izaten dá informazio rhematikoa, baina gutxio rhematikoa ezi osagarria, zein izaten dén parte rhematikoena: bukaeran hobe).
Horrela, aditzak markatzen du nóiz bukatzen den mintzagaia, eta aldiberean, nóiz hasten den rhema (hori da oso paper zentrala an estruktura informatiboa, zentzu guztietan). Hortaz, SVO ordenak aski efizienteki mugatzen du estruktura informatiboa [gehien-gehienetan: Mintzagaia (Sujetua) → Rhema (Verbua + Objetua)], eta hain zuzen askoz hobeki ezi SOV ordena, non ez den agertzen oinarrizko referentzia estrukturalik respektu nón bukatu mintzagaia eta nón hasi parte rhematikoa; eta non, gainera, aditzaren informazio transizionala ematen den an esaldi-bukaera (hots, esaldi transitiboa gelditzen da barík bere transizioa), an modu ez-progresiboa.
Kontua areago okertzen da noiz esaldiak ez duen sujeturik (maiz): kasu horretan SOV bilakatzen dá OV, eta horrek ekartzen dú aski inseguritate respektu izaera sintaktiko-informatiboa on esaldi-hasiera (izan ere, hantxe non espero baita sujetu thematikoa, topatuko dugu objetu rhematikoa). SVO ordenak aldiz, ez du arazorik afin omítitu sujetua: aditzarekin hasita ere, rhema gelditzen da berdin ondo mugatua. Eta progresibitate informatiboak argi uzten du nón aurkitzen den esaldiaren parte rhematikoena: bukaeran. [196] [>>>]
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina