Altube (1951) vs. Altube (1929): BALDIN (argitzailea + expresiboa)

Aurreko mezu batean irakurri ahal izan dugu Altuberen artikulu gogoangarriá titulatzen "Erderakadarik txarrenak IV" (1951), non autoreak aztertu explizituki lau tresna prepositibo: 1. BALDIN, 2. BAITA, 3. ZERREN-ETA eta 4. BAIZIK-ETA. Har dezagun orain horietariko lehenengoa (BALDIN) eta azter dezagun nóla ikusten zuen Altubek baliabide hori 22 urte lehenago, 1929an, noiz berak argitaratu bere liburu enblematikoa deitzen "Erderismos".

Hasteko esan ze, BALDIN (berdin nola BAITA) dá baliabide prepositibo gehigarri bat, zeinek, beraz, ez duen ezer ordezkatzen, baizik osatzen (kontrara-ze ZERREN-ETA eta BAIZIK-ETA, zeinek bai ordezkatzen dituzten euren kide postpositiboak). Akaso horregatik, bi baliabide horiek (BALDIN eta BAITA) ez dira aurkitzen arten gaitzestuak an "Erderismos" (ZERREN-ETA eta BAIZIK-ETA bai izan ziren gaitzestuak an 1929 nola ikusiko an beste posten bat).

Baina, zentratuz gure begirada gain BALDIN, ikus Altubek zér zioen buruz baliabide hori an 1929 (Altube, 1929, 193. or.):

Resultan particularmente expresivas las flexiones hipotéticas precedidas del morfema baldin (o balin), véase:

          - Hauta ez balin badukezue

Aún se acentúa más el caracter hipotético de las oraciones colocando al principio de ellas el morfema precitado:

          - Baldin aguro ez bazatoze
          - Baldin euskera bizitzen ezpada [Altube, Erderismos, 1929, 193. or.]

Beraz, Altubek aipatzen du balio expresibo berezi bat an BALDIN BA, zein areagotzen baita noiz erabiltzen BALDIN isolatua an hasiera ti perpausa. Nolabait esan, erabilera horiek indartuko luketé balio expresiboa ti perpaus kondizionala (BALDIN erabiliko litzake nola indartzaile expresibo).

1951an, ordea, Altubek beste ikuspuntu batetik eginen du bere analisia, argudiatuz BALDINen balio iragarlea, zeinek berekin ekarri argitasun eta erraztasun komunikatiboa:

1o. BALDIN. - Erderaz «SI» (condicional) aurre-ezarkiñaz asitako esakun luzerik-luzeenak ere' euskeraztu génitzake, argi ta aitze-errez, aurre-argilari, BALDIN itza jarrita. Azkenengo nere idatz-atalean (E.G. 11-12, 48) lapurtar idazleen erderakada itxusi batzu aztertzen ari giñalarik' urrengo esakunau agértu nuan, zuzentze-ejenplutzat: «BALDIN gaurko gezurrak biar egi, eta gaurko egiak biar gezur biurtu litezkeala norbaitek esan Ba-leza»... [Altube, 1951]

Diferenteak dira 1951ko enfoke argitzaile-erraztailea eta 1929ko enfoke expresiboa, nahizta biak ondo loturik egon. Gauza da ze, perpausaren zentzu kondizionala iragartzeak aportatzen dú koherentzia (sintaktiko-interpretazionala), nondik derivatzen diren bai 1951ko argitasun-erraztasuna (oro har) nola-ere aukera expresibo perfektua ki enfatizatu, hasieratik bertatik, perpausaren izaera kondizionala.

Gainera, koherentzia sintaktiko-interpretazionalak ematen dú aukera ki egin, adibidez, pausa (koherente) bat atze BALDIN (zeinen balio expresiboa izan daiteke oso interesgarria), hala nola ere aukera ki intonatu askeago perpaus kondizionala bera. Azken efektu hori dá efektu berbera zein agértu noiz kokatu aditza (edo beste edozein sintagma-buru) aurre bere osagarria: osagarria gelditzen dá informatiboki liberatua, ondo thematizatua (nolabait esan, sintagma-burua da sintagmaren thema, eta osagarria da rhema) eta prest afin jaso intonazio neutralago edo enfatikoa nahierara.

Oro har, koherentzia sintaktiko eta interpretatiboak berekin dakar bai erraztasun komunikatiboa, bai aukera expresibo moldagarriagoa (aukera neutralagoak eta enfatikoagoak). Baina horretarako behar dira baliabide ondo egokituak eta ondo normalizatuak. [238] [⇶]
_______________________
Irakur ere:

• Harribitxi bat: Seber Altube, defendituz eta erabiliz "aurre-ezarkinak" (valiabide prepositivoak)
• Altube (1951): oinarrizko referentzia bat