Altube (1951) vs. Altube (1929): BAITA

Zentratu gaitezen an arrazoiak zein Altube-k eman dituen afin gaitzéstu "BAITA ERE..." nahiz ez gaitzéstu "BAITA ... ERE" (azken "BAITA" hori dá elementu gehigarria, berdin nola zen "BALDIN", utziz bere horretan lehengo estruktura).

1929an, Altube-ren arrazoia zergátik gaitzestu "BAITA ERE" zén gaztelaniaren influentzia:

En locuciones cortas, tales como las precedentes, nadie hace uso de esas fórmulas incorrectas [esan nahi baitu "BAITA ERE" edo "BAITA" besterik ez], pero en las frases largas (que constituyen el opio que adormece el sentido sintáctico de muchos escritores euskaldunes) no son pocos los que recurren a ellas; es el influjo del castellano el que les arrastra a colocar el conjuntivo en cuestión [esan nahi baitu "ERE"] exclusivamente antes del término conjuncionado, tal como se practica generalmente en español,... [Erderismos, 196. or.]

Horren arabera, esaldi luzeak izanen lirake bideá nondik sartuko zirén arazo sintaktiko horiek (esaldi luzeak lirake opio modukoa zein lúken loerazikó anitz idazle euskaldunen zentzu sintaktikoa), eta hor inplizituki doa arrazoi funtzional bat (zergátik esaldi luzeak?) gain-eta kontaktu linguistikoa. 

1951an, Altube-k jarraituko dú gaitzesten "BAITA ERE", baina ez "BAITA" prepositiboa an "BAITA ... ERE", zeindako explizituki emanen dú honako arrazoi funtzionala: "BAITA" dá «aurre-argilari» ederra:

Onelako esakunak, BAITA itza gabe ere, maiz eta maiz esán oi ditugu, ola: «Nai nuke ori ERE» «Irabazi ERE egin det» eta abar. Baiña BAITA itz ori, «aurre-argilari» ederra degu, batez ere esakun luzeentzat, ola: «BAITA gaurko gezurrak biar egi, eta gaurko egiak biar gezur biurtu litezkala norbaitek esan baleza ERE»...

Eta, bide beretik, egongo da arrazoi funtzionalik ki justifikatu "BAITA ERE" gaitzestu hori? Ikus zér dioen Jesus Mari Makatzaga-k (Euskaltzaindiko Gramatika-batzordekoa baita) bur´zz erabilera on "BAITA ERE": 

... Arruntena, zalantzarik gabe, "Baita (...) ere" egitura da, EGLU, III, Lokailuak liburukiko 50. orrialdeko eskeman ikus dezakezunez.
Batzuetan, ordea, lokailua perpaus guztiari dagokionean eta ez sintagma bati, perpausaren hasieratik eman nahi izaten da emendio kutsua, eta hortik dator perpaus hasieran "Baita ere" erabiltzeko nolabaiteko beharra. Hori dela eta, gogoan izan hor ditugula zeregin horretarako arruntagoak eta egokiagoak diren beste lokailu batzuk: "halaber", "orobat", "era berean" eta abar. [Jesus Mari Makatzaga, Euskaltzaindiko Gramatika batzordekoa, 2002]

Hor Makatzaga ari da sugeritzen arrazoi funtzional bat ki erabili "BAITA ERE", zeini, bestalde, ez dion ematen erabateko ongietorria zeren, bere hitzetan, bádaude beste baliabide batzuk arruntagoak eta egokiagoak. Edonola den ere, esan behar da ze "BAITA ERE" ez da soilik erabiltzen kin esaldiak, halanola ere ze erabiltzen da an edozein registro linguistiko (honetaz mintzatukó an hurrengo posta).

Mezu honetan nahi genituzke azpimarratu horiek arrazoi funtzionalak zein diren aurkitzen azpi sorrera on "BAITA ERE", zein "erraz"evoluzionatu ahal izan den tik BAI-ETA gehi ERE postposizio aurreratua (EZ-ETA gehi ERE). Gehienetan, ordea, ez da izaten batere erraza aurkítzea material linguistikoa nondik abiatu evoluzioa, eta hori dá, orohar, arazo edo restrikzio handia zeini bilatu behar zaión soluzioa. [239] [>>>]
_______________________
Irakur ere:

• Harribitxi bat: Seber Altube, defendituz eta erabiliz "aurre-ezarkinak" (valiabide prepositiboak)
• Altube (1951): oinarrizko referentzia bat 
• Altube (1951) vs. Altube (1929): BALDIN (argitzailea + expresiboa)