Nexu postpositiboen joera sintetikoa vs nexu prepositiboen joera analitikoa

Aurreko sarreran genioen ze, hizkuntzalaritzaren esparruan, hizkuntzak konsideratu ohi dira analitikoago edo sintetikoago segun hizkuntza horiek erakutsi euren hitzetan morfologizazio-gradu txikiagoa edo handiagoa (zentzu hertsi batean, zeren guk hemen erabili dugu hitz hori an zentzu zabalago batean). Ikus Britannica entziklopediak zélan definitzen dituen kontzeptu horiek:

Synthetic language, any language in which syntactic relations within sentences are expressed by inflection (the change in the form of a word that indicates distinctions of tense, person, gender, number, mood, voice, and case) or by agglutination (word formation by means of morpheme, or word unit, clustering). Latin is an example of an inflected language; Hungarian and Finnish are examples of agglutinative languages.

Analytic language, any language that uses specific grammatical words, or particles, rather than inflection, to express syntactic relations within sentences. An analytic language is commonly identified with an isolating language, since the two classes of language tend to coincide. Typical examples are Vietnamese and Classical Chinese, which are analytic and isolating. Analytic language is to be contrasted with synthetic language.

Kontua da ze bereizketa tekniko espezifikoago horrek ez du, printzipioz, zerikusirik kin kontrasteá arten hizkuntza burulehenak eta hizkuntza buruazkenak. Esan nahi baita ze zentzu tekniko zehatz horretan sintetiko hitzak soilik adierazi nahi du morfologia aberatsa (hitz-ordena aparte utzita), eta analitiko hitzak soilik referituko litzake ki hizkuntzák (edo sintaxiák) zeinek erabili morfologia gutxi, muturrean egonik halako hizkuntzak (isolatzaileak) zeinen hitzak diren osatuak kin morfema bakarra  (isolatzaileak) independenteki zéin den ordena (burulehena edo buruazkena) zeinetan ordenatzen dira morfema horiek.

Eta diot printzipioz, zeren, askotan nexu edo konektore sintaktiko postpositiboek erakusten duté joera sintetikoa ki inflexioa edo aglutinazioa (alegia, itsatsita joaten dira) bitartean-ze, aldiz, nexu edo konektore sintaktiko prepositiboek izaten duté joera askoz analitikoagoa (azken zentzu tekniko zehatz horretan: hau da, ez dira joaten itsatsiak, baizik solte respektu hitza zein modifikatzen dute, isolatuak).

Eta, zergatik gertatzen da joera hori? Zeren konektore sintaktiko horiek dirá buruák on euren sintagmak, eta buru horiek aurretik emanda, ez duté eragiten presio komunikatibo berezirik afin burutu osagarria (egin ahal da pausa koherente bat zeren preposizioa ondo itsasten da an jario komunikatiboa); baina, aldiz, noiz konektore sintaktiko (buru) horiek emanen dirá postposaturik, kasu horretan aurreko informazio osagarria egonen dá desburuturik harik-eta jaso gako interpretatiboa ti geroko burua (hor, ezin da egin pausa koherenterik, esan nahi baita pausa erosorik, nahiz-ta pausa egin-egin liteke). Horrexegatik, nexu postpositiboek gehiago jotzen dute ki aglutinazio-inflexioa, bitarten nexu prepostiboek ez dute izaten joera ki aurre-aglutinatu eta (gero) aurre-inflektatu, beti-ere oro har.

Hori-joera on nexu sintaktiko pospositiboak aldé aglutinazioa eta inflexioa ez da baizik zuzeneko islada (eta seinalea) ti asimetria funtzionala zein den existitzen arten hitz-ordena burulehena eta hitz-ordena buruazkena. Batean, burulehenean, egin ahal dira pausa koherenteak ia edozein lekutan, favoretuz analitikotasuna; eta bestean, buruazkenean, osagarriak daudé etsituki bilatzen euren buruak, eta hortik soilik dago pausu bat ki aglutinazioa eta (gero) inflexioa. [⇶]
______________________________
Ikus beste sarrera hauek ere:

1.: Buruz pausa koherenteak eta beste
2.: Hobe burua aurretik, pausatukiago eta luzeago ibili ahal izateko
3.: Esaldi bakoitzak bere intentzioa
4.: Pello Salabururen zientzia faltsua
5.: PSZF(2):  Zertan oinarritzen dira?
6.: PSZF(3): Analitiko-sintetiko vs. progresibo-regresibo