Indargea vs gihartsua (kostu kualitatiboa)

Xabier Erroteta-k atzo an Referentziak bloga, erantzunez ki Erramun Gerrikagoitia burúz egunkariko titular bat:: 

Erramun jauna:
Galdetzen duzu badenez diferentzia kualitativorik inter bi esaldi hauek:
“Txina Obama faltan botatzen hasia da”
“Txina hasia da faltan botatzen Obama”
Eta erantzuna argia da: bada diferentziarik, eta ez nolanahikoa.

Lehen esaldia da esaldi altubiano arketipikoa, ustezko arau gramatikal fantasioso baten itzalpean moldatua, artifiziala, regresivoa, euskal retorikan tradiziorik gabea (tradizioa deitzen diot idazle zaharren praxi zaharrari), geza, indargea, motela, bere laburrean ere argia baino gehiago iluna, dorpea eta, guztiarekin ere, egungo akademiak hobetsia eta lorifikatua.

Bigarren esaldia duzu justu lehenaren kontrakoa: euskal tradizio klasikoaren bidetik apailatua, realista, argia, gihartsua, airosa, progresivoa, gardena eta ulerterraza, eta –uste izateko da—horrexegatik beragatik euskal akademiaz ez bada gaitzetsia bai argiki bigarrenetsia, preteritua eta neglitua.

Ordena deduktibo-burulehena (analitikoa, progresiboa, jarraitua, koherentea, pausatua...) ez da izaten soilik efizienteagoa zein bere kide induktibo-buruazkena (efizienteagoa izatea dá lortzea helburu komunikatibo berberak baina gutxiago kostata), baizik ere efektiboagoa edo eraginkorragoa (hobeto ere adaptatzen da ki helburu komunikatiboak on hiztuna, eraginez efektu pragmatikoki egokituagoakoa, kontrolatuagoa, arian-arian interpretagarriagoa, intonazionalki moldagarriagoa eta azken buruan efektiboagoa zatio bere koherentzia sintaktiko-interpretatibo handiagoa).

Horrela, mintzatuz orohar eta azpi baldintza orokorrak, ordena induktibo-buruazkena ezin izanen da berdin eraginkorra nola bere versio deduktibo-burulehena, ezin lortuko du ber eraginkortasuna. Esan nahi baita ze, adibidez, japoniera buruazken zurruna ez da izanen, ezta urrutitik ere, berdin eraginkorra nola inglesa burulehen. Japonieraz eduki informazional guztiak transmititu ahal dira, baina, konparatiboki, askoz gutxiago eraginkorki, askoz gutxiago efektiboki, eta hori dá arazo (konparatibo) oso-oso larria (kontextu komunikatibo exigenteetan, kruziala) zeinen soluzioa soilik landu ahal den arártez garapen graduala on (aukerako) estruktura eta baliabide potenteagoak (kuantitatiboki eta kualitatiboki) nola diren estruktura eta baliabide deduktibo-burulehenak.

Efektuak izanen dirá ageriagoak edo ezkutuagoak (aráuz kontextua eta tresneria sintaktiko erabil daitekena), baina hor egonen dira harik eta eskura izan aukera sintaktiko deduktibo orokor potente eta erosoak. Izan ere, sintaxi deduktibo-burulehena dá progreso komunikatibo handia, eta komunikazioa da hain zentrala an gure bizitza non ondo konsideratu ahal dén progreso humanoa. [250] [>>>]