Behar da askoz flexibilitate handiagoa (sintaktikoa eta lexikoa)

Txopik jarraitzen zuen herenegun (ikus atzokoa ere):

Alegia, aztertu efektivitatea on komunikazioa, bezala da aztertzen efektivitatea on auto elektriko berri bat. Ordea gure instituzioak ez dute iten hori, baizik eta dute bilatzen zuzentasuna. Ordea zer da zuzentasuna an hizkuntzak? Esaterako testu hau: da zuzena? Zergatik bai edo zergatik ez? Zeinek du ziurtatzen? Zeinek ditu ezartzen irizpideak? Zeren hizkuntzak ez dira matematika eta zuzen edo oker kontzeptuak dira oso erlatiboak. Nolabait esanda, hizkuntza guztiak dira zuzenak, kontuz, edo okerrak. Demagun norbaitek esaten dula, ze italiera dela gaizki hitz egindako latina. Aldiz, niretzat da hizkuntza oso zuzena, zeren du betetzen bere helburua, hau da, komunikazioa. [Txopi]

Beharrezko evoluzio sintaktikoa egonen bada, ezinbestekoa da flexibilitate askoz gehiago ganik instituzio linguistikoak afin era guztietako eragile linguistikoak joan daitezen egiten euren lan berritzailea (euren erabilera berritzaileak, nahiz akaso ondo fundamentatuak an tradizio linguistiko zaharra, nondik deriva litezke erábiliz mekanismo eta baliabide sintaktiko-morfologikoak zein jada existitzen ahal dira an hizkuntza). Horretaz mintzo ginen an sarrera titulatzén "Personek izan behar duté protagonismo nagusia, eta instituzio linguistikoek flexibilitete-gradu egokia":

Nire ustetan, baliabide prepositiboak garatzean, personek izan behar duté protagonismo nagusia, eta Euskaltzaindiak lagundu beharko luké sinpleki ez oztopatzen bidea.

Euskaltzainek ere, jakina, egin ahalko lituzkee erabilera interesgarriak, berdin nola beste edozein referentek edo erabiltzailek, baina, finean soilik praktikak joan beharko luke erakustén bidea.

Horretarako behar da flexibilitate-gradu egokia ganik instituzio linguistikoak.

Horren gainean ere, Patxi Baztarrikak (garai hartan baitzén Eusko Jaurlaritzako sailburuordea e politika linguistikoa) zioen an debate bat kin Ibon Sarasola (ikus hemen):

..., puntu batean, behinda Ibon Sarasolak azaldú arazoaren sakona, Patxi Baztarrikari galdetu zitzaion (garai hartan baitzén Eusko Jaurlaritzako sailburuordea e-politika linguistikoa, eta, hortaz, bere iritzia guztiz relevantea) ea nóla bideratu ahal zen egoera hori. Eta, hor, Patxi Baztarrikak eman zuén erantzun perfektua, eta hau ere historikoa:

Patxi Baztarrika: "... ez daukat soluziorik? bueno ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bildurrik gabe".

Hori da bidea, zein baita garabidea.

Eta amaitzen genuen 2018ko post hura gogóratuz ondorengo hitzak ga Jesus Maria Agirre (2012), zinez gogoangarriak:

Gogora ditzagun, amaitzeko, ondorengo hitzak e-itzultzaile Jesus Maria Agirre (2012), zein jaso nituen an nire sarrera titulatzén ⇶ J.M.Agirre: "Hizkera juridiko-administratiboan esamolde prepositibo berriak hedatu beharra":

Ausartzen naiz esatera ezen garabideko hizkuntzek, nola eta, hizkuntza hegemonikoak imitatuz, haiek kopiatuz (mailegatuz edo kalkatuz) garatu dituztela beren espezialitate-hizkerak. Gurean, ordea, oinarrizko hizkeraren ingurumarian gabiltza aspaldion bueltaka, benetan ausartu gabe (anbizio faltagatik, kastizismo eta purismoagatik…) espezialitate-hizkeraren eraketan aurreratzen.

Kontu hau garbi ikus dezakegu lokarri prepositiboen kasuan. Gure tradizio literarioan sistema prepositibo nahiko hedatua eratu zen, hizkuntza erromanikoak kalkatuz. Hor daukagu ETAren saila: “harik eta”, “zeren eta”, “baldin eta”, “baizik eta”, “nahiz eta”, “bai eta”, “ustez eta”, “noiz eta”…. Hor daukagu orobat HALAren saila: “hala nola”, “halatan non”, “halako moldez non”… Hor dugu ere EZEN konjuntiboa. Hor da orobat erlatibo erromanikoa: “zeina”, “non”… Hor dugu bestalde erakuslea, lokarri prepositibo gisa ere erabiltzeko: “era horretara”, “hartarako”…

Tradizio literarioan hasitako bidea, ez eten, baizik eta osatu eta aberastu egin beharko genuke, hizkera juridiko kultu eta funtzional bat sortzeko. Ildo horretan, helburuzko esapide prepositibo bat falta zaigularik, ETAren sailean “amorez eta” proposatuko nuke, “amoreagatik” zaharretik abiatuta. Erlatibo erromanikoa onartu beharko genuke erabilgarria ez ezik bultzatu beharrekoa dugula, erlatibo esplikatiboetatik agian espezifikatiboetara ere inoiz pasatuz. [J.M. Agirre, 2012]

Jakina, berriro diot: horretarako behar da askoz flexibilitate handiagoa (baita lexikoan ere). [⇶]