Ibon Sarasola (2016): "... areago tartean aditza kokatzeak arazoa konpontzen duenean, neurri batean bederen:..."

Duela egun gutxi gogoratu dugu honako aipua ga Ibon Sarasola ("Bitakora kaiera", 2016) referitua ki kasuak non elkartzen diren bi sujetu aktibo an hasiera e esaldia:

Bi nork sintagma elkarren ondoan jartzea -gizon batek jaunak- ez da inoiz izango esaldi bat hasteko modu ona; agramatikala izan beharko luke; areago tartean aditza kokatzeak arazoa konpontzen duenean, neurri batean bederen:...[Sarasola 2016:133-134]

Gure kasuan, nóla geldituko litzake lehengo eguneko titular hori?

Homosexualek odola emateko baldintzak kenduko ditu Parisek

zeinen jatorria dén ondoko esaldi kanonikoa:

Parisek homesexualek odola emateko baldintzak kenduko ditu 

Ba, azken horretatik abiatuta, eta kokátuz aditz nagusia tartén bi sujetu aktiboak, esaldia geldituko litzake hoenla:

Parisek kenduko ditu homosexualek odola emateko baldintzak 

zeintan egin geinken ondorengo ukituak ere:

Parisek kenduko ditu homosexualen baldintzak odola emateko

eta zeintan "baldintzak" eta "odola" elkarrekin ez agertzeko, eman geinkén honako hau: 

Parisek kenduko ditu homosexualen baldintzak ki eman odola 

Baina, ai!, arazoa litzake ze irakurleak pentsa leike ze "Parisek" dá galdegaia! (ez da esan beharrik ze aplíkatuz berriki finkatutako legea on galdegaia). [>>>]

Ibon Sarasola (2016): "... agramatikala izan beharko luke ..."

Nóla geldituko litzake atzoko esaldia, hots...

Homosexualek odola emateko baldintzak kenduko ditu Parisek

... an SOV ordena kanonikoa? Honela:

Parisek homesexualek odola emateko baldintzak kenduko ditu 

non esaldia hasten da kin bi sujetu aktibo. Eta atzokoan ere irakurtzen genuen Ibon Sarasola-ren aipu bat (ti bere "Bitakora kaiera", 2016) referitua ki kasuak non elkartzen diren bi sujetu aktibo an hasiera on esaldia:

Bi nork sintagma elkarren ondoan jartzea -gizon batek jaunak- ez da inoiz izango esaldi bat hasteko modu ona; agramatikala izan beharko luke; areago tartean aditza kokatzeak arazoa konpontzen duenean, neurri batean bederen:...[Sarasola 2016:133-134]

Izan ere, goragoko kasuan ez da gertatzen soilik ze objetu rhematikoa dá luzea (15 silaba, eta gogora gaitezen ze sujetua ez da aldendu behar ti aditza), baizik ze, gainera, objetua hasten da kin sujetu aktibo bat zek jarraitzen dio ki sujetu aktibo nagusia, sortuz, hasieratik, arazoak an prozesamendu egokia on esaldia. Prozesamendu-arazo horiek eragiten dute ze Ibon Sarasola-k aldarrika dagien ze estruktura horrek...

... agramatikala izan beharko luke ...

argi utziz ze, orohar, ordena guztiak ez dira berdin prozesatzen, hala nola ze, kasu horietan, SOV ordena gertatzen da hain prozesagaitza ze izan beharko litzakén... agramatikala. [>>>]

Behar da askoz flexibilitate handiagoa (sintaktikoa eta lexikoa)

Txopi-k jarraitzen zuen herenegun (ikus atzokoa ere):

Alegia, aztertu efektivitatea on komunikazioa, bezala da aztertzen efektivitatea on auto elektriko berri bat. Ordea gure instituzioak ez dute iten hori, baizik eta dute bilatzen zuzentasuna. Ordea zer da zuzentasuna an hizkuntzak? Esaterako testu hau: da zuzena? Zergatik bai edo zergatik ez? Zeinek du ziurtatzen? Zeinek ditu ezartzen irizpideak? Zeren hizkuntzak ez dira matematika eta zuzen edo oker kontzeptuak dira oso erlatiboak. Nolabait esanda, hizkuntza guztiak dira zuzenak, kontuz, edo okerrak. Demagun norbaitek esaten dula, ze italiera dela gaizki hitz egindako latina. Aldiz, niretzat da hizkuntza oso zuzena, zeren du betetzen bere helburua, hau da, komunikazioa. [Txopi]

Beharrezko evoluzio sintaktikoa egonen bada, ezinbestekoa da flexibilitate askoz gehiago ganik instituzio linguistikoak afin era guztietako eragile linguistikoak joan daitezen egiten euren lan berritzailea (euren erabilera berritzaileak, nahiz akaso ondo fundamentatuak an tradizio linguistiko zaharra, nondik deriva litezke erábiliz mekanismo eta baliabide sintaktiko-morfologikoak zein jada existitzen ahal dira an hizkuntza). Horretaz mintzo ginen an sarrera titulatzén "Personek izan behar duté protagonismo nagusia, eta instituzio linguistikoek flexibilitete-gradu egokia":

Nire ustetan, baliabide prepositiboak garatzean, personek izan behar duté protagonismo nagusia, eta Euskaltzaindiak lagundu beharko luké sinpleki ez oztopatzen bidea.

Euskaltzainek ere, jakina, egin ahalko lituzkee erabilera interesgarriak, berdin nola beste edozein referentek edo erabiltzailek, baina, finean soilik praktikak joan beharko luke erakustén bidea.

Horretarako behar da flexibilitate-gradu egokia ganik instituzio linguistikoak.

Horren gainean ere, Patxi Baztarrika-k (garai hartan baitzén Eusko Jaurlaritzako sailburuordea on politika linguistikoa) zioen an debate bat kin Ibon Sarasola (ikus hemen):

..., puntu batean, behinda Ibon Sarasola-k azaldú arazoaren sakona, Patxi Baztarrika-ri galdetu zioten (garai hartan baitzén Eusko Jaurlaritzako sailburuordea on politika linguistikoa, eta, hortaz, bere iritzia guztiz relevantea) ea nóla bideratu ahal zen egoera hori. Eta, hor, Patxi Baztarrika-k eman zuén erantzun perfektua, eta hau ere historikoa:

Patxi Baztarrika: "... ez daukat soluziorik? bueno ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bildurrik gabe".

Hori da bidea, zein baita garabidea.

Eta amaitzen genuen 2018ko post hura gogóratuz ondorengo hitzak ga Jesus Maria Agirre (2012), zinez gogoangarriak:

Gogora ditzagun, amaitzeko, ondorengo hitzak on itzultzaile Jesus Maria Agirre (2012), zein jaso genituen an gure sarrera titulatzén ⇶ J.M.Agirre: "Hizkera juridiko-administratiboan esamolde prepositibo berriak hedatu beharra":

Ausartzen naiz esatera ezen garabideko hizkuntzek, nola eta, hizkuntza hegemonikoak imitatuz, haiek kopiatuz (mailegatuz edo kalkatuz) garatu dituztela beren espezialitate-hizkerak. Gurean, ordea, oinarrizko hizkeraren ingurumarian gabiltza aspaldion bueltaka, benetan ausartu gabe (anbizio faltagatik, kastizismo eta purismoagatik…) espezialitate-hizkeraren eraketan aurreratzen.

Kontu hau garbi ikus dezakegu lokarri prepositiboen kasuan. Gure tradizio literarioan sistema prepositibo nahiko hedatua eratu zen, hizkuntza erromanikoak kalkatuz. Hor daukagu ETAren saila: “harik eta”, “zeren eta”, “baldin eta”, “baizik eta”, “nahiz eta”, “bai eta”, “ustez eta”, “noiz eta”…. Hor daukagu orobat HALAren saila: “hala nola”, “halatan non”, “halako moldez non”… Hor dugu ere EZEN konjuntiboa. Hor da orobat erlatibo erromanikoa: “zeina”, “non”… Hor dugu bestalde erakuslea, lokarri prepositibo gisa ere erabiltzeko: “era horretara”, “hartarako”…

Tradizio literarioan hasitako bidea, ez eten, baizik eta osatu eta aberastu egin beharko genuke, hizkera juridiko kultu eta funtzional bat sortzeko. Ildo horretan, helburuzko esapide prepositibo bat falta zaigularik, ETAren sailean “amorez eta” proposatuko nuke, “amoreagatik” zaharretik abiatuta. Erlatibo erromanikoa onartu beharko genuke erabilgarria ez ezik bultzatu beharrekoa dugula, erlatibo esplikatiboetatik agian espezifikatiboetara ere inoiz pasatuz. [J.M. Agirre, 2012]

Jakina, berriro diot: horretarako behar da askoz flexibilitate handiagoa (baita lexikoan ere). [1315] [>>>]

Altonaga (2015): '... isiltasunezko konspirazio bat ...'

Atzokoan mintzo ginen burúz isiltasuna zek segitu dion ki liburua ganik Ibon Sarasola titulatzén "Bitakora kaiera" (Ibon Sarasola, 2016):

Eta, bide batez esanda, ez zen izan gutxio zaratatsua ha isiltasuna zek segitu zion ki ondorengo mahai ingurua (2016):

 zeintaz mintzatu ginen adibidez an:

• Entzun mesedez audio historiko hau, non debatitzen duten Ibon Sarasolak eta Patxi Baztarrikak
  

• Ibon Sarasola: ""...orduan "bitartean" aurrera bota behar da""  
  

• Ibon Sarasola: "...ez gara konpetitiboak, oraingoz behintzat..." 
  

• Patxi Baztarrika: "... ez daukat soluziorik? ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bidurrik gabe"
  

Hor, Eusko Jaurlaritza-ko sasoiko sailburuordea on politika linguistikoa (Patxi Baztarrika) zúen erakutsi argiki zéin den bidea, zeinek, jakina, beharko luke giro kultural eraikitzaile kooperatibo bat. Hori guztia, dudagabe, historikoa da, zinez historikoa. Baina, zér gertatu da? Ezer ez. Isiltasunaz gain.

Kepa Altonaga, mintzatuz burúz Xabier Amuriza-ren gogoetak, ezin hobeto deskribatu zuén egoera: 

Altonagarentzat oso susmagarria da Amurizak plazaratutako gogoeten ostean etorri den isiltasuna, erantzunik eza. "Esan liteke isiltasunezko konspirazio bat ehundu dela haren inguruan", dio. [Felix Ibargutxi kazetaria an El Correo, 2015-5-25]

Isiltasunezko konspirazio bat. Hori bai, isiltasun antizientifiko ondo zaratatsua. [1162] [>>>]

Nork erantzun dio ki Ibon Sarasola?

Atzo Erramun Gerrikagoitia-k zioen:

Arduratzen nau eta ere quezcatzen
ezin jaquin ahal izaiteac zembatec seguitzen dute hemengo blogeco commentarioac, niretzat direnac anhitz valiosac, ganic beste euscal gentea zeinac behar luque seguitu hauec reflexioneac egoiteco conforme, desconforme edo dudatan ambivalentzian joan dadin euscara (eta aldi berean euscaldunac) aitzina erabiliric eta dominaturic hobeto gure euscara, gure lanabes communicaticoa.

Zembatecoa othe da baina gure intercommunicationea?

Nork erantzun dio ki Ibon Sarasola?

• "Ibon Sarasola: "...beraz, hor problema haundi bat degu, problema haundi bat degu""
  

Ikus, jarraitzeko, hurrengo sarrera ere: 

• "Altonaga (2015): '... isiltasunezko konspirazio bat ...'"
  

[1161] [>>>]

"zenizkigukete" ere, behin agertzen da

Aurreko sarreretan aipatu dugu nóla "zeniezazkigukete" forma ez den pizgarririk onena ki favóratu euskararen erabilera (ikus hemen nóla interpretatu kolore horiek). Baita gogoratu dugu nóla Ibon Sarasola-k aldezten zituén "ahal" formak xedé ordezkatu forma potentzial luze eta konplexu horiek. Baina, horrekin ere, kontua ez da guztiz argitzen:

egin zeniezazkigukete = egin ahal(ko) zenizkigukete

Konsultagun "zenizkigukete" formaren erabilera an Egungo Testuen Corpusa:

edota an Corpus Historikoa:

Ikusten dugunez, bi corpus handi horietan, "zenizkigukete" behin erabili da (an "Argia" aldizkaria, 1975), justuki berdin nola diotén Estitxu eta Ixiar Eizagirrek (Argia, 2004) an euren elkarrizketa ki Ibon Sarasola (ikus hemen):

GALDERA: Ereduzko Prosa Gaur aplikazio informatikoan, "zeniezazkigukete" aditza behin soilik agertzen da 87 liburutatik...

[922] [>>>]

Sarasolaren aportazio orokorra ikaragarria da: izan ere, dá historikoa

Zioen atzo Josu Lavin-ek:

Eta noiz proposatu du Ibonec Academian ketekete horien aurkaco ecer?
Ala philologoençat dirade?

Eta gauza da ze, nekez eginen da proposamen argiagorik zeinda hemengoa:

1.: Nik bai ikastoletan, bai euskaltegietan eta orokorrean, Euskal Filologiatik kanpoko leku denetan, debekatuko nituzke zorrotz, potentzial eta aditz paradigma horiek guztiak. Euskarak aspaldi asmatu ditu horiek modu errazean esateko moduak, eta jendeak jada erabiltzen ditu.

2.: Atxagak azken nobelan sistema hori erabiltzen du. Seguru propio egin duela, eta nik uste hori dela bidea. Sistema horrek badu beste sistema bat jasoagoa-edo, Iparraldean eta Nafarroan 1666tik gutxienez erabiltzen dena, eta oraindik bizi-bizirik dagoena: "Ematen ahal dizut", "ematen ahalko dizut" eta horiek denak. Are gehiago, nire semeek "harek ekar dezala" beharrean, "harek ekartzia" esaten dute. Eta nahikoa da, ondo ulertzen da.

3.: Berritasun horien aurrean ezin duzu esan, "oso gaizki dago" eta debekatu. Frogak egin ditzagun, ea bide horrek zer ematen duen.

4.: Euskaraz hala-moduan hitz egiteko "diezazkigukete" denak ikasi behar baditugu, gureak egin du. [...] Indarrak ahulak eta urriak ditugu, beraz gasta ditzagun merezi duten gauzatan. Forma horiek euskararen kontrarako besterik ez dira momentu honetan.

[Sarasola, Argia, 2004]

Gure ustez, Sarasola-k, puntu horretan, gehiago zehaztu beharko luken nóla ordezkatu "zenizkigukete" adibidez (zein ez den potentziala nola "diezazkigukete", baizik baldintzaren ondoriozkoa), baina adibidez potentzialetan (luzeenetan), argi dago ze bere proposamena dá erabiltzea "ahal" formak (ikus hemen nóla interpretatu kolore horiek).

Sarasola-ren aportazio orokorra ikaragarria da: izan ere, nola genioen hemen, dá historikoa. [921] [>>>]

zuk edo zuek... zenizkioke (zeniozke), zu edo zuek zinateke (zinake)

Atzoko elkarrizketan bertan, momentu batean Ibon Sarasola-k (2004) hitz egiten zuén gain keteketekete adizkiak:

Euskara txarra eta zuzena ere gerta daiteke, esaterako, aditzean "keteketekete" denak esanagatik, gero gauza negargarri bat eransten badiozu, sena duen euskaldunari belarrian min egiten diona. [Sarasola, Argia, 2004]

2012an Irune Lasa kazetaria referitzen zen ki adizki horiek an beste elkarrizketa bat (ki Ibon Sarasola) zein jada aipatu genuén hemen [Sarasola, Berria, 2012-7-1]:

Eta gauza da ze, adibidez "zuek" saileko adizki bat luze datorrenean, azkenburuko "kete" bat bihur daiteké bereziki astun. Esan nahi baita ze, adizki luzeetan ekidin beharko litzaké bukaera hori afinda ez dadin bihur beste "kete" astun horietako bat. Eta halako adizki luzeak nón gertatu ohi dira? Ba oso bereziki an oposizioa arten "zu(k)" eta  "zuek" ondórenda "ke", hala nola:

zuk zenizkioke vs. zuek zenizkiokete

Horko "zenizkioke" ja hasi da izatén luze samarra (urdin), baina ez da bereziki arazotsua, bitárten "zenizkiokete" hasi da izaten astun (ikus hemen nóla interpretatu kolore horiek). Halako kasuetan, non, "ke" baten ostean, "te" horrek ezberdintzen dú 2. persona singularra eta plurala ("zu(k)" eta "zuek"), ondo erabil liteke bietan ber aditza, elidituz "te" bukaerakoa (mekanismo sinplifikatzaile hori hedatuko zen ki adizki guztiak non béte baldintzak):

zuk edo zuek zenizkioke (hobe "zeniozke") [ordezta "zenizkiokete"]
zuk edo zuek zenizkiguke  (hobe "zeniguzke") [ordezta "zenizkigukete"]
zuk edo zuek zeniezazkigukeen  (hobe "zeneiguzken") [ordezta "zeniezazkiguketen"]
zuk edo zuek zenuke [ordezta "zenukete")

eta, jakina:

zu edo zuek zinateke (hobe "zinake") [ordezta "zinatekete"]

Zeren gehien-gehienetan kontextualki ondo argi egonen da ea "zu(k)" edo "zuek" den, eta dudarik balego sinpleki explizita liteke subjektua: "zu(k)" edo "zuek" (dakigunez, inglesez inkluso erabiltzen duté sujetu berbera: "you = zu(k) = zuek").

Horrela, soilik geldituko zirén 3. persona pluraleko kasuak nola "lukete", "liókete", "lizkígukete" edota "zizkízueketen" (ezberdinduz "hark" eta "haiek"), zein dirén silaba bat laburragoak respektu "zuek" formak, eta hola, adizki luzeenetan, azentu prosodikoa geroxeago jar daiteke, halan ze oro har gertatu ahal dirá erlatiboki esangarriagoak, nahiz ez derrigor eroso (lizkígukete vs zenízkigukete).

3. persona horietan, printzipioz, nahikoa izango litzaké erabiltzea forma laburragoak kin "kete":

"liguzkete" ordezta "lizkigukete"
"ziguzketen" ordezta "zizkiguketen"
"lizuezkete" ordezta "lizkizuekete"

Aukerak bádaude, baina aukera horiek nola edo hala eskaini behar dira, gradualki edo nola nahiago den, baina eman behar dira aukerak xedé erabilerak erabaki dezan (bestela zuzentzaileek moztuko dute ia edozein garabide). Zeren, horixe da bidea: aukerak ematea, eta praktikak esanen. [920] [>>>]

Ibon Sarasola (2004): "..., Euskal Filologiatik kanpoko leku denetan, debekatuko nituzke zorrotz, potentzial eta aditz paradigma horiek guztiak"

Galdetzen zuén atzo Josu Lavin-ek gain laguntzaile potentzialak eta, puntu honetan, akaso komeniko litzake gogoratzea zér esan zuen Ibon Sarasola-k an 2004 gain paradigma potentzialak-eta, erantzunez ki galderak on Estitxu eta Ixiar Eizagirre (Argia, 2004):

GALDERA: Ereduzko Prosa Gaur aplikazio informatikoan, "zeniezazkigukete"
aditza behin soilik agertzen da 87 liburutatik...

IBON SARASOLA: Eskerrak!

GALDERA: Ahoan kabitzen ez diren aditz horien paradigmak, ikastolatan ikasarazi egiten dituzte. Zer iritzi duzu?

IBON SARASOLA: Nik bai ikastoletan, bai euskaltegietan eta orokorrean, Euskal Filologiatik kanpoko leku denetan, debekatuko nituzke zorrotz, potentzial eta aditz paradigma horiek guztiak. Euskarak aspaldi asmatu ditu horiek modu errazean esateko moduak, eta jendeak jada erabiltzen ditu. Nire semeekin ikusi dut garbi. Bartzelonatik hona ailegatu, ikastolatik pasa eta eguerdian bertan aldatu zuten hizkera. Harrezkero ez diet "dezaket" eta halakorik entzun. "Egin ahal duzu?", "Eman ahal didazu?" eta halako formak erabiltzen dituzte. Atxagak azken nobelan sistema hori erabiltzen du. Seguru propio egin duela, eta nik uste hori dela bidea. Sistema horrek badu beste sistema bat jasoagoa-edo, Iparraldean eta Nafarroan 1666tik gutxienez erabiltzen dena, eta oraindik bizi-bizirik dagoena: "Ematen ahal dizut", "ematen ahalko dizut" eta horiek denak. Are gehiago, nire semeek "harek ekar dezala" beharrean, "harek ekartzia" esaten dute. Eta nahikoa da, ondo ulertzen da.

Berritasun horien aurrean ezin duzu esan, "oso gaizki dago" eta debekatu. Frogak egin ditzagun, ea bide horrek zer ematen duen. Euskaraz hala-moduan hitz egiteko "diezazkigukete" denak ikasi behar baditugu, gureak egin du. Batez ere horiek denak erabiltzen dituenak aldameneko lerroan egundoko aldrebeskeriak jartzen baditu. Indarrak ahulak eta urriak ditugu, beraz gasta ditzagun merezi duten gauzatan. Forma horiek euskararen kontrarako besterik ez dira momentu honetan.

[Sarasola, Argia, 2004]

Kunplitu dirá 16 urte. [919] [>>>]

Erroteta: "...denak betan ez badira ere bai gutxi batzuk aldian..."

Xabier Erroteta, bere atzoko komentario aberatsean, honela mintzo da:

Alta, egia bazik ez da hizkuntza dela gauza bizi eta aldakor bat ez dagoena batere lotua naturaren lege mekanikoetara eta zeinaren mekanismoetan sartzen diren jokoan anitz faktore historiko, psikologiko eta sozial bitxi, ilun, ezohi eta inprediktable. Horietako bat duzu prestigioa, erran nahi baita, persona bakar batek daukan indarra bere baitan bildua duen ospearen indarrez inposarazteko, edo begi onez ikusarazteko, bere burutarik sortuak diren nahiz bere hautu personalen uzta diren ohitura eta praktika linguistiko partikularrak. Euskaldungoan ospe eta prestigio handia duten bizpahiru izkribazaleek besarkatuko balituzte zuk predikatzen dituzun berrikuntzak –denak betan ez badira ere bai gutxi batzuk aldian–, uste izateko da nehor gutxi mentura litekela haina hori merkekiro laidostatzera erranez ez dakiela zer ari den eta kaskoa arraildua duela. 

Hortxe dago gradualtasuna, gradualtasun guztiz posiblea. Zeren, Errotetak esan bezala, nahikoa baita prestigiozko persona bakar bat, berriro diot, persona bakar bat, zek opari diezagun, demagun "gáin A" (= "A-ren gainean"), edo "aldé A" (= "A-ren alde"), edo "artén A eta B" (= "A-ren eta B-ren artean") afin-eta biharamunean denok gozatu ahal dezagun opari ikaragarri hori lasai askoan eta betiko (bidenabar esanda, aukera horiek ezin hobeto lotzen dira kin "zein..." edo "(e)ze..." erlatiboak, "ezi..." konparatiboa, "noiz..." denborala, "afin..." finala...; eta guztiak ere ezin hobeto lotzen dirá kin SVO ordenamendua).

Areago, neurri handi batean, ez al da hori jada gertatu noiz Ibon Sarasola ezin prestigiotsuagoak esán ze ""...orduan, "bitartean" aurrera bota behar da""?, ez al da hori jada gertatu noiz Ibon Sarasolak esán ze  ""...eta bádaude "mientras" bezalakoak eta okerragoak ere bádaude""? [297] [>>>]

Patxi Baztarrika (2016): "... jarreraren kontua, nik uste klabea dela horretan...."

Jarrai dezagun aletzen ideia horiék zein Sarasolak eta Baztarrikak azaldu an kolokio hemen aipatua. Hartara, entzun berriro audio-zati hau:

Hor, Patxi Baztarrikak aipatzen dú puntu bat zein iruditzen zaión klabea afin bideratu arazoa, eta dá jarrera, alegia, zéin jarrerarekin egiten zaion aurre i arazoa.

Patxi Baztarrika: "... jarreraren kontua, nik uste klabea dela horretan...."

Eta, gure ikuspegitik, Patxi Baztarrikak, berriro ere, bete-betean asmatu du. Behar da jarrera linguistiko ireki eta garatzailea, eta behar da giro linguistiko egokia, giro linguistiko eraikitzailea, eta ez gaiztoa (gaiztotua) afin jarrera hori gauza dadín an estruktura konkretuak. Kolokioak jarraitzen dú:

Ibon Sarasola: "Zeinen jarrera? Itzultzailearen jarrera edo idazlearen jarrera, eman dezagun?"

Patxi Baztarrikak: "Itzultzailearen jarrera, bai, bai."

Eta jarrera orokor kruzial hori (arrén bideratu soluzioa), nóndik sortzen da? Esan nahi baita: Zéin dira aipatutako giro linguistiko horren erantzule nagusiak? Ba, nagusiki hizkuntzalariak, maila teorikoan, eta nagusiki euskaltzainak, maila praktikoan.

Ikus zér genioen an sarrera titulatzén ⇶ Aldez akademia iradokitzailea, ez araugilea (2006), non mintzatu ginen gáin erantzukizuna on hizkuntzalariak afin sortu giro linguistiko egoki bat non euskaltzainek (eta bestek) ahalko zutén aztertu eta proposatu bide eraikitzaileak:

Giro horretan gaur egun, inportantzia handia dute hizkuntzalariek; zeren, zuzenean edo zeharka, hizkuntzalariak dira erantzule nagusiak on giro linguistiko eraikitzaile edo perversoa zein nagusitu daitekeen barne hizkuntz akademia bat noiz aztertzen eta proposatzen bidearen ardatz nagusiak. [Balbula, 2006]

Eta hauxe genioen an artikulua titulatzén ⇶ Sintxigintzaren norabide komunikativoa (Senez, 2015), non berriro aipatu genuen hóri erantzukizuna on hizkuntzalariak ki sustatu giro linguistiko egoki bat non itzultzaileek, zuzentzaileek, irakasleek, idazleek... ahalko zuén landu bide eraikitzaileak:

Eta hizkuntzalariek beharko lukete iluminatu euskal sintaxigintzaren bide komunikativo hori afin itzultzaileek, zuzentzaileek, irakasleek edo edozeinek aurrera egin ahal izan erosoago. [Senez, 2015]

Gogora dezagun azkenik ondoko sarrera titulatzén ⇶ Bide bakarra (ITZUL-1) (2016), non hau:

Kontua da, gorago esan bezala, gradualki egitea, kritikoki baina aurrera bidean, oker egindakoak kritikatuz, baina ondo egindakoak sostengatuz eta landuz. Horretarako behar da giro egokia, eta hor berriro sartzen da Sarasolaren lanaren garrantzia handia [hor ari nintzen buruz Sarasolaren liburua titulatzén Bitakora kaiera] [Balbula, 2016]

Bai, Ibon Sarasolaren hitzek (eta Patxi Baztarrikaren hitzek ere) izugarri errazten dituzté opari linguistikoak (⇶ Opari linguistikoak (2018)) eze ekarri behar dituzté soluzio konkretuak.

Halako erabilera puntualak [opari linguistikoak] bai ahal direla eskaini egun batetik bestera, eta noiz agertu, denok ulertu behar genituzke eskaintza horiek nola opariak, opari linguistiko ezin baliotsuagoak, zein beharko genituzke aztertu, landu eta, bere kasuan, gorde nola harribitxiak. [Balbula, 2018]

[282] [⇶]
______________________________

Ikus sarrera hauek ere:
1: Entzun mesedez audio historiko hau, non debatitzen duten Ibon Sarasolak eta Patxi Baztarrikak
2: Ibon Sarasola (2016): "...beraz, hor problema haundi bat degu, problema haundi bat degu" 
3: Ibon Sarasola (2016): "...orduan 'bitartean' aurrera bota behar da"
4: Ibon Sarasola (2016): "...eta bádaude 'mientras' bezalakoak eta okerragoak ere bádaude"
5: Ibon Sarasola (2016): "...ez gara konpetitiboak, oraingoz behintzat..."
6: Patxi Baztarrika (2016): "... ez daukat soluziorik? ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bidurrik gabe"

Patxi Baztarrika (2016): "... ez daukat soluziorik? ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bidurrik gabe"

Aurreko sarreretan aipatutako kolokioan, puntu batean, behinda Ibon Sarasola-k azaldú arazoaren sakona, Patxi Baztarrika-ri galdetu zioten (garai hartan baitzén Eusko Jaurlaritzako sailburuordea on politika linguistikoa, eta, hortaz, bere iritzia guztiz relevantea) ea nóla bideratu ahal zen egoera hori. Eta, hor, Patxi Baztarrika-k eman zuén erantzun perfektua, eta hau ere historikoa:

Patxi Baztarrika: "... ez daukat soluziorik? bueno ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bildurrik gabe".

Hori da bidea, zein baita garabidea.

Gogora ditzagun, amaitzeko, ondorengo hitzak on itzultzaile Jesus Maria Agirre (2012), zein jaso genituen an gure sarrera titulatzén ⇶ J.M.Agirre: "Hizkera juridiko-administratiboan esamolde prepositibo berriak hedatu beharra":

Ausartzen naiz esatera ezen garabideko hizkuntzek, nola eta, hizkuntza hegemonikoak imitatuz, haiek kopiatuz (mailegatuz edo kalkatuz) garatu dituztela beren espezialitate-hizkerak. Gurean, ordea, oinarrizko hizkeraren ingurumarian gabiltza aspaldion bueltaka, benetan ausartu gabe (anbizio faltagatik, kastizismo eta purismoagatik…) espezialitate-hizkeraren eraketan aurreratzen.

Kontu hau garbi ikus dezakegu lokarri prepositiboen kasuan. Gure tradizio literarioan sistema prepositibo nahiko hedatua eratu zen, hizkuntza erromanikoak kalkatuz. Hor daukagu ETAren saila: “harik eta”, “zeren eta”, “baldin eta”, “baizik eta”, “nahiz eta”, “bai eta”, “ustez eta”, “noiz eta”…. Hor daukagu orobat HALAren saila: “hala nola”, “halatan non”, “halako moldez non”… Hor dugu ere EZEN konjuntiboa. Hor da orobat erlatibo erromanikoa: “zeina”, “non”… Hor dugu bestalde erakuslea, lokarri prepositibo gisa ere erabiltzeko: “era horretara”, “hartarako”…

Tradizio literarioan hasitako bidea, ez eten, baizik eta osatu eta aberastu egin beharko genuke, hizkera juridiko kultu eta funtzional bat sortzeko. Ildo horretan, helburuzko esapide prepositibo bat falta zaigularik, ETAren sailean “amorez eta” proposatuko nuke, “amoreagatik” zaharretik abiatuta. Erlatibo erromanikoa onartu beharko genuke erabilgarria ez ezik bultzatu beharrekoa dugula, erlatibo esplikatiboetatik agian espezifikatiboetara ere inoiz pasatuz. [J.M. Agirre, 2012]

[281] [>>>]
______________________________
Ikus sarrera hauek ere:
1: Entzun mesedez audio historiko hau, non debatitzen duten Ibon Sarasolak eta Patxi Baztarrikak
2: Ibon Sarasola (2106): "...beraz, hor problema haundi bat degu, problema haundi bat degu" 
3: Ibon Sarasola (2106): "...orduan 'bitartean' aurrera bota behar da"
4: Ibon Sarasola (2016): "...eta bádaude 'mientras' bezalakoak eta okerragoak ere bádaude"
5: Ibon Sarasola (2106): "...ez gara konpetitiboak, oraingoz behintzat..."
6: Patxi Baztarrika (2016): "... jarreraren kontua, nik uste klabea dela horretan...."

Ibon Sarasola (2016): "...ez gara konpetitiboak, oraingoz behintzat..."

Aurreko sarreran genioen nóla tresna burulehenek erakusten dutén euren potentzia maximoa noiz ahal diren kateatu an esaldi eta textu koherenteak (sintaktikoki eta interpretatiboki), izan ere koherentzia horrek zabaltzen baitu atea ki sortu esaldi eta textu irekiagoak, askeagoak, jarraituagoak, prezisoagoak, kontrolatuagoak, ulergarriagoak, konplexuagoak, aberatsagoak, erosoagoak, argiagoak... eta azken finean efektiboagoak.

Eta gauza da ze sintaxi bat zek oztopatzen ditú halako kateazio koherente-potenteak (sintaxi buruazkena) ez da izanen konpetitiboa respektu sintaxi bat zek errazten ditu halako rekursio eraginkorrak (burulehena). Hemen eta Japonian.

Ibon Sarasola: "...ez gara konpetitiboak, oraingoz behintzat..." (2016):

Gogoratu ondorengo sarrera titulatzén ⇶ XK9: ...there is nothing as imperfect, or as impractical, as the national language of Japan (Naoya):

Baina, ideia hauek guztiak ez dira berriak an Japonia. Izan ere, Japonian inkluso existitu dira proposamen serioak tu ordezkatu euren hizkuntza induktibo (regresiboa) per hizkuntza deduktiboren (progresiboren) bat nola inglesa edo frantsesa. Proposatzaile horietako bat izan zen Mori Arinori (1847-1889), zein garai batez izan zen Japoniako Hezkuntza-Ministroa. Berrikiago, Shiga Naoya poeta eta letra-gizonak (1883-1972) eginen zuen bere saioa (Shiga was awarded the Order of Culture by the Japanese government in 1949). [Balbula, 2015]

Gogora dezagun halaber ze japoniera dá sintaktikoki buruazken zurruna (ikus ⇶ Argudiatzen zergatik dagoen japoniera esanguratsuki azpigaratuago ezi ... euskara). [280] [>>>]
______________________________

Ikus sarrera hauek ere:
1: Entzun mesedez audio historiko hau, non debatitzen duten Ibon Sarasolak eta Patxi Baztarrikak
2: Ibon Sarasola (2016): "...beraz, hor problema haundi bat degu, problema haundi bat degu" 
3: Ibon Sarasola (2016): "...orduan "bitartean" aurrera bota behar da"
4: Ibon Sarasola (2016): "...eta bádaude 'mientras' bezalakoak eta okerragoak ere bádaude"
5: Patxi Baztarrika (2016): "... ez daukat soluziorik? ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bidurrik gabe"
6: Patxi Baztarrika (2016): "... jarreraren kontua, nik uste klabea dela horretan...."

Ibon Sarasola (2016): "...eta bádaude "mientras" bezalakoak eta okerragoak ere bádaude"

Ordena burulehenen potentzia rekursiboa dá handitzen sinergikoki noiz tresna burulehenak ahal dirén kateatu an unitate analitiko (potentzialki luze-aberatsak) jarraituak, koherenteak, fluituak eta irekiak afin expresatu ideia konplexuak an modu erosoa, moldagarria eta, azken buruan, efektiboa. Horrela, zenbat-eta rekursio gehiago eta zenbat-eta exigentzia gehiago, hainbat okerrago ibiliko dira tresna buruazkenak, hainbat estuago.

Ibon Sarasolak (hemen): "... eta bádaude "mientras" bezalakoak eta okerragoak ere bádaude":

Gogoratu ondorengo sarrera titúlatzen "Tily (2010): "...as the needs of language users become increasingly complex, other pressures (…) begin to favor a shift to SVO..."", non aipatzen genuen nóla tresna burulehen guztiak (SVO ordena barne) dirén elkarren osagarriak eta sinergikoak:

Izan ere, behar linguistikoak igo ahala, gero eta egokiagoa da ez soilik SVO ordena, baizik ere beste estruktura eta baliabide burulehen guztiak (elkarrekin osagarriak eta sinergikoak baitira), zeinen artean diren aurkitzen preposizioak. [Balbula. 2013]

[279] [>>>]
______________________________
Ikus sarrera hauek ere:
1: Entzun mesedez audio historiko hau, non debatitzen duten Ibon Sarasolak eta Patxi Baztarrikak
2: Ibon Sarasola (2016): "...beraz, hor problema haundi bat degu, problema haundi bat degu" 
3: Ibon Sarasola (2016): "...orduan 'bitartean' aurrera bota behar da"
4: Ibon Sarasola (2016): "...ez gara konpetitiboak, oraingoz behintzat..."
5: Patxi Baztarrika (2016): "... ez daukat soluziorik? ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bidurrik gabe"
6: Patxi Baztarrika (2016): "... jarreraren kontua, nik uste klabea dela horretan...."

Ibon Sarasola (2016): "...orduan 'bitartean' aurrera bota behar da"

Ibon Sarasolak, aipatutako kolokio mamitsu horretan, ondorėn azaldu arazo konparatiboa on tresna sintaktiko buruazkenak respektu burulehenak (erabilíz "bitartean" postposizioa), dú ematen gakoa on soluziobidea, zein den hain gardena nola posiblea. Entzun berriro ki Ibon Sarasola (Hitzak denboran, 2016, 50:34-51:23):

Ibon Sarasola: "...orduan 'bitartean' aurrera bota behar da"

Soluziobide hori háin da posiblea ze 1985 urtean Joanes Urkijo idazleak hiru aldiz erabili baitzuen "bitartean eta..." an artikulu bat zeinen referentzia irakurri ahal dén baldin klikatu gain ⇶ "Mekanismo propioak: bitartean eta...". [278] [>>>]
_____________________________
Ikus sarrera hauek ere:
1: Entzun mesedez audio historiko hau, non debatitzen duten Ibon Sarasolak eta Patxi Baztarrikak
2: Ibon Sarasola (2016): "...beraz, hor problema haundi bat degu, problema haundi bat degu" 
3: Ibon Sarasola (2016): "...eta bádaude 'mientras' bezalakoak eta okerragoak ere bádaude"
4: Ibon Sarasola: (2016) "...ez gara konpetitiboak, oraingoz behintzat..."
5: Patxi Baztarrika (2016): "... ez daukat soluziorik? ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bidurrik gabe"
6: Patxi Baztarrika (2016): "... jarreraren kontua, nik uste klabea dela horretan...."

Ibon Sarasola (2106): "...beraz, hor problema haundi bat degu, problema haundi bat degu"

Han eta hemen, noiz atera gaia on estuasun komunikatiboa an sintaxi buruazkena (respektu burulehena), dá egoten tendentzia handia aldé eskapismo erosoa, zeinek ez dun laguntzen konpontzen arazoa, baizik oztopatzén soluziobidea, enkistatuz egoera linguistiko konparatiboki-disfuntzional bat eta finean sozialki deserosoa.

Esan nahi baita ze hizkuntzalari eta bestelako erantzule ortodoxoek (sintaxian, dena da berdin) dutė evitatzen debate zientifiko zintzo eta sakona, ez direlarik sartzen an afera kruzial hau, eta noiz sartu, nahiz euren argudioak izán ezin eskasagoak eta argiki inkonsistenteak (ezinbestez), eta nahiz ikusi ze euren kontrako argudioak dirá mila aldiz sendoagoak eta ondo konsistenteak, dirá gelditzen hain lasai, hain trankil nola ez balitz gertatu ezer ere, azientifikoki. Eta, itxuran, ez da ezer gertatzen. Bizitzak darrai. Baina ez darrai ondo.

Horrexegatik, mila aldiz historikoa da Ibon Sarasolak egindako saio hori, non mintzatzen dén burúz arazo konparatibo handia zein dutén sintaxi buruazkenek respektu burulehenek. Entzun ki Ibon Sarasola (Hitzak denboran, 2016, 50:34-51:23):

 Ibon Sarasola: "...beraz, hor problema haundi bat degu, problema haundi bat degu". [277] [>>>]
______________________________
Ikus sarrera hauek ere:
1: Entzun mesedez audio historiko hau, non debatitzen duten Ibon Sarasolak eta Patxi Baztarrikak
2: Ibon Sarasola (2016): "...orduan 'bitartean' aurrera bota behar da"
3: Ibon Sarasola (2016): "...eta bádaude 'mientras' bezalakoak eta okerragoak ere bádaude"
4: Ibon Sarasola (2016): "...ez gara konpetitiboak, oraingoz behintzat..."
5: Patxi Baztarrika (2016): "... ez daukat soluziorik? ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bidurrik gabe"
6: Patxi Baztarrika (2016): "... jarreraren kontua, nik uste klabea dela horretan...."

Entzun mesedez audio historiko hau, non debatitzen duten Ibon Sarasolak eta Patxi Baztarrikak

Nahiz ez-gutxitan ikusi dugún "historiko" adjetiboa desegoki erabilia afin azpimarratu inportantziá on gertaerak zein, ondo begiratuta, ez ziren hain historiko, kasu honetan guztiz justifikatua iruditzen zaigu halako adjetibo exigentea afin kalifikatú hitzak ti Ibon Sarasola hizkuntzalari eta euskaltzaina noiz azaltzén, ezin argiago, zértan datzan oinarrizko arazoa on sintaxi buruazkena respektu sintaxi burulehena hala nola arazoaren garrantzia eta soluziobidea ere. Entzun hitz horiek:

KLIKATU HEMENTXE (batez ere arten 44:15 eta 1:06:05)

[Audio horretan entzuten dá hitzaldi-kolokio bat zein, 2016ko abenduaren 1ean, burutu baitzen Donostian, nahizta audioa bera ez zen publikatuko harik-eta 2017ko azaroaren 17a.]

Hurrengo sarreretan joango gara aletzen han azaldutakoak, zein, berriro diot, iruditzen zaizkigu, duda izpirik gabe, historikoak. [276] [>>>]
___________________________________
Ikus sarrera hauek ere:
1: Ibon Sarasola (2016): "...beraz, hor problema haundi bat degu, problema haundi bat degu" 
2: Ibon Sarasola (2016): "...orduan 'bitartean' aurrera bota behar da"
3: Ibon Sarasola (2016): "...eta bádaude 'mientras' bezalakoak eta okerragoak ere bádaude"
4: Ibon Sarasola (2016): "...ez gara konpetitiboak, oraingoz behintzat..."
5: Patxi Baztarrika (2016): "... ez daukat soluziorik? ba, aurkitu egin behar dut, eta asmatu egin behar dut, bidurrik gabe"
6: Patxi Baztarrika (2016): "... jarreraren kontua, nik uste klabea dela horretan...."

Opari linguistikoak

Luis Lauzirika-k irizten zuén (hemengo komentario batean) "eze syntaxia ez dela zertan 'pixkanaka' developatu", eta zuen galdetzen: "Zergatik ez 'bat batean'?".

Ahalko balitz egun batetik bestera developatu sintaxi bat, esan nahi baita, desdoblatu bere bide regresiboak afin ahalbidetu bide progresiboak ere, nik nuke sinatuko inmediatuki (arrén irabazi abantaila guztiak on estruktura sintaktiko irekiak). Baina realitate linguistikoa ez ohi da aldatu egun batetik bestera, baizik gradualki eta pixkanaka.

Horrek, jakina, ez dakar begira gelditzea, lo gozoan. Kontrara, behar dá proaktibitatea (ezen ez reaktibitatea), eta oso bereziki behar dá proaktibitatea on eragile linguistiko nagusiak, zeinen aktibitate kontzientea aldéz aukera estruktural progresiboak izanen dén ezinbestekoa. Proaktibitate hori joan beharko litzaké urratzen bidea, zein gero, denborarekin, izan beharko litzaké berrestua ganik erabilera konsolidatu bat.

Horrela, nahikoa litzaké Ibon Sarasola batek edo Atxaga batek edo Juan Garzia batek erabiltzea ez dakit zein estruktura progresibo (hala nola "afin(da)..." edo "burúz(ta)..." edo "ordezta...", edo "artén...", edo beste edozein estruktura edo aldaera) afinda biharamunean beste guztiok izán aukeran estruktura hori (hasieran registro landuagoetan batez ere) bai eta bere abantaila komunikatibo guztiak.

Halako erabilera puntualak bái ahal direla eskaini egun batetik bestera, eta noiz agertu, denok ulertu behar genituzke eskaintza horiek nola opariak, opari linguistiko ezin baliotsuagoak, zein beharko genituzke aztertu, landu eta, bere kasuan, gorde nola harribitxiak. [273] [>>>]

Behar da desdoblamendua on "A-ren eta B-ren artean"

Erramun Gerrikagoitia-k duela gutxi aztertu dú adibide bat zein Ibon Sarasola-k erábili an bere azken liburua ("Bitakora kaiera", 2016), eta non Sarasola-k hasieran jarri dituén bai sujetua eta baita aditza ere:

Amildegi bat sortu da kalkuluaren bitartez irudimena gainditzen duen errealitate batera iristen den fisikariaren, eta ebidentzia matematikoak sentsuen intuizioaren datuak gezurtatzen ditueneko errealitate bat antzematen saiatzen den publiko arruntaren artean. [Sarasola, 2016:148] 

Gure ustez, eta behin ikúsita Sarasola-k hartutako eta Erramun-ek landutako adibide hori, duda gutxi egon litezke respektuz komenientzia handia ti erabili "... artean" aurreratua ere.

Eta behin irakúrrita zuen komentarioak (han egindakoak), esan nahi genuke ze:

1.: Gure ustez, Sarasola-ren adibide hori (sujetua eta aditza amaieran daude hasieran) da produktua ti textugile bat zeinen erreminta-kutxan ez diren aurkitzen egiturak nola aditz aurreratuak edota erlatibo anaforikoak edota... ("Elhuyar taldeko itzulpenetatik" hartua dago). Halako tresnak bere kutxan izan balitu, seguruena beste modu batera eginen bide zuen bere textua. Esan nahi baita ze, egiten ditugun textuak izaten dirá oso dependente ti tresnak zein erabili ahal ditugun.

2.: Erroteta-ren ildoari jarraiki, esán ze matematikan erabiltzen da "gain" prepositiboa afin irákurri eragiketa bat: "A gain B" = "A, B-ren gainean", eta, bistan denez, esaera edo estruktura prepositibo hori arazorik gabe derivatu da ti bere kide postpositiboa (berdin nola "barne" ere). baina berdin ere, aukera postpositiboa erabil liteke (aukeran).

3.: Bide horrexetatik, egokiagoa iruditzen zaigú "arté" edo "artén" ezenezta "inter" zeren "arté" lortu dá aplikatuz ber mekanismoa nondik atera dirén "gain" edo "barne" eta iruditzen zaigu ze, orohar, euskaratik moldatutako baliabideak errazago erabiliko dira ezi adibidez latinismoak nola "inter". Bestalde, “... arte” forma postpositiboki ere erabiltzen da, eta “artén...” soilik doa prepositiboki halan ze lehenengo momentutik eta duda barik jakin ahal dugun zér den. Edonola ere, behin normalizatuak, edozein izanen litzake ona.

4.: Baliabide erlatibo anaforikoek, eta batez ere murriztaileek, ondo korritu behar dute (zeren askotan erabili behar dira), eta "zeina" erlatiboak ez du orohar hain ondo korritzen nola "zein" mugagabeak. “Zein” mugagabea euskaratik berez sortua da, eta, dirudienez, hasi zen erabiltzen lehenago ze bere kide mugatua "zeina", zein izan ahal dén idazle zaharren beste garapen bat afin itzuli "el cual", eta antzeko erlatibo ez-murriztaileak. Gainera, aztertu eta landu beharko litzake "eze" erlatiboa ere, zein literatura zaharrean agertu baita (bitan baina agertu da).

5.: Sarasola-k bihar erabiliko balu “artén…”, edota “burúz…”, edota “bitárten…”, edota “ordezta…”, bihartik bertatik erabil lite(z)ke horiek guztiak. Hortxe dago gakoa. 

[247] [>>>]

Sistema errazagoak aukeran

Hizkuntza bat dá kode bat, sistema bat, zeinen barruan existitzen dirá azpisistemak nola azpisistema numerikoa, sintaktikoa edo verbala, non berriro egon ahal dirén azpiazpisistemak zein berez ez diran baizik sistemak zein dauden integraturik barne (edo azpi) sistema zabalagoak. Gainera, egon ahal dira bide alternatiboak egitén antzeko lana, hala nola, aditz-formetan, "dakizkidake" sintetikoa eta "ahal zaizkit" analitikoagoa afin antzera eman ideia potentziala.

Eta gauza da ze, nahiz bi sistemek egín ber lan semantikoa, bata, oro har, izan daiteke errazagoa zein bere kidea, nola dioskun jarraian Ibon Sarasolak (Berria, 2012):

Begira, nire bi semeek euskara Katalunian ikasi zuten. Amak katalanez egiten die, eta euskaraz nirekin eta umezain batekin egiten zuten. Eta dena zen dezaket. Hemen [Donostian] ikastolan hasi, eta egun hartan bertan hasi ziren «ekarri ahal dut?» esaten. Ze ondo! Primeran! Irtenbidea hori da, eta ez dzskgttzt horiek. Ahalekin egitea: Iparraldeko sistemarekin, «ekartzen ahal dut», edo Hegoaldekoarekin, «ekarri ahal dut». Nik, adibidez, idazteko nahiago dut Iparraldekoa. Lehen egunetik ekarri zuten, eta pentsatu nuen: «Ikastolak funtzionatzen du». Bat: horrek esan nahi zuen euren artean euskaraz egiten zutela, jolasorduan-eta, bestela ezinezkoa zelako. Eta bi: sistema errazago batera makurtu zirela. Bikain iruditu zitzaidan. [Ibon Sarasola, Berria, 2012-7-1]

Eta are analitikokiago zein "ahal zaizkit" eman genezaké "ahal dira niri", zein batzutan erabiltzen dan euskaraz (non datiboa ez dan sintetikoa), eta zein izan beharko litzakén aukerako forma an euskara batua afin erabil dezagun noiz ere nahi dugun.

Beste (azpi)sistema batzutan ez da existitzen halako forma alternatibo orohar errazagorik, baina, dudarik gabe, bilatu eta proposatu beharko liraké halako bide alternatiboak baldin euren erraztasunak (edo bestek) hala justifikatuko balu. Horixe da kasua an sistema sintaktikoa (oso sistema orokorra baita) non joan beharko lirake eskaintzen aukera sintaktiko progresiboak (aparte regresiboak). Zeren, sintaxibide progresiboa dá ez soilik errazagoa, baizik ere produktiboagoa, aberatsagoa eta efektiboagoa. [166] [⇶]