Eta jakina, "tzat... = "(t)za(t)..." destinatibo-prolatibo-finala ere desdoblatu ahal dá jarráiki euskararen mekanismo propio-zaharrak

Bai, "...-tzat" atzizki destinatibo-prolatibo-finala ere desdoblatu ahal dá jarráiki euskararen mekanismo propio-zaharrak. Horretaz mintzatu ginen an ondorengo sarrera, zein osorik gogoratzen dugun:

• [2311] Antzera nola  "arrén..." =  "arrenda..." prepositibo finalak, sortzen dirá "tzat... = (t)za(t)..." = "(t)zata..." finalak ere, normaltasun osoz

Herenegun eta atzokoan ere erabiltzen genuén "za..." destinatiboa (herenegun) eta finala (atzo), eta gaurkoan sinpleki azpimarratu nahi genuke tresna horren normaltasun derivatiboa, jarráituz ber bide evolutiboa zein  "arrén(-eta)..." =  "arrenda ... " prepositibo finala ere. Horretarako, gogora daigun ondorengo sarrera, non detailatzen genuén azken derivazio horren kontu nagusiak: 

• [1814] "za" nagusiki destinatibo-finala, aukeran

Gaurkoan atseden emanen diegu ki aditzak za egin komentario bat gain "tzat = (t)za(t)" destinatibo-finala, abiatuz tik ondoko komentarioa zein J. Oregi-k egiten zuén an bere "Otxoa-Arinen 'Doctrina - (1713)", idatzia an 1972:

Bai, hor daukagu estruktura final bat oso erabilia artén idazle zaharrak:

konsegitu zegientzat

non agertzen zaigún "-tzat" sufijoa, zeinen bihotzean dugún "za" partikula zahar bat zein den aurkitzen artén Lakarra-ren partikula prepositibo berreraikiak (akaso jatorriz intensibo-pluralgilea).

"-tzat" horretan, lehenengo "t-" hori sortuko zén epentetiko (betegarri fonetikoa), nahiz gaur egun "-tzat" baliabide postpositiboak lortu dú izaera propioa (ikus an "handitzat", edo "txikitzat" prolatiboak, non "-t-" hori ez den jada betegarria, baizik elementu propioa), eta azken "-t"-a derivatuko litzaké tik higadura on beste partikula bat, "*-da", zein ere agertuko litzaken an "*-rada > -rat" = "-ra" alatiboak. Horren inguruan, gogora daigun sarrera hau: 

• [456] "...egin dezagun arren" = "arren-eta ... egin dezagun" = "arren ... egin dezagun" = "arren egin dezagun..." = "arren egin..."

Esan nahi baita ze antzera nola desdoblatu baitzén "...-arren" postpositiboa:

konsegitu zegienarren 

an "arren..." prepositiboa:

arren konsegitu zegien

eta jarráiki mekanismo propio bat (nola genioen hemen ere), orobat desdobla liteké:

konsegitu zegientzat

an "tzat = (t)za(t)" prepositiboa: 

tzat konsegitu zegien 

emánez goragoko "tzat..." final hori, zein, behin desdoblatuta, erabili ahal da an "tzat" postpositiboaren funtzio guztiak ere. Eta berdin erabil liteké "za..." aldaera ere: sinpleki da partikula prepositibo zahar bat orain rekuperatua bidéz mekanismo propio bat an erabilera nagusiki destinatibo-finala. Euskara hutsa, aukeran.

Gaurkoan, gainera, nabarmendu nahi genuke ze antzera nola dauzkagún:

• arrenda konsegidu zegien = arrenda konsegidu ...
  

derivatuko liraké halaber:

• (t)zata konsegidu zegien = (t)zata konsegidu ...
  

kin "-ta" indartzailea. Normaltasun osoz, nahiago denerako, aukeran.

Horixe, "tzat... = (t)za(t)..." (= "tza... = za... = zat...") destinatibo-prolatibo-finalak ere aukeran, jarráíki euskararen mekanismo propioak, zein baitare dirén euskararen parte, eta hortaz, aukerakoak. [2632] [>>>]