Aldez akademia iradokitzailea, ez araugilea
Nire ustez, akademia bat izan daiteke hizkuntza batendako gauza ona edo txarra dependituz ti giro linguistikoa zein nagusitzen baita bertan. Esan nahi baita giroa aurrerakoia balitz, akademia bat izan liteke tresna oso egokia eta are beharrezkoa afin erraztu bidea alde garapen funtzionala on hizkuntza (euskararen kasuan, uste dut beharrezkoa dela, baina, jakina, norabide onean!). Giroa atzerakoia bada, akademia bera izan liteke erremintarik kaltegarriena za hizkuntza zein gestionatu nahi baita.
Giro horretan gaur egun, inportantzia handia dute hizkuntzalariek; zeren, zuzenean edo zeharka, hizkuntzalariak dira erantzule nagusiak on giro linguistiko eraikitzaile edo perversoa zein nagusitu daitekeen barne hizkuntz akademia bat noiz aztertzen eta proposatzen bidearen ardatz nagusiak.
Adibidez, demagun ze euskararen akademia hipotetiko batek ateratzen du dokumentu bat non dioen (inoiz ez agindu) ze aditza aurreratu daiteke, eta, egoki iruditzen zaigunean, ez dezagula dudarik izan, eta erabil dezagula aditz nagusia aurre haren konplementuak, ahoz eta idatziz.
Era berean, demagun ametsetako akademia horrek oparitzen digula idazki bat non komentatzen ditu onura komunikatiboak zein atera litezkeen ti erabiltzea baliabide erlatibo prepositiboak, hala mintzatuan nola idatzian. Edo, demagun akademia horrek ahalbidetzen digula erabiltzea "ezi" konparatiboa, eta, antzeko bidetik, sujeritzen digula ze has gintezke erabiltzen "buruz" prepositiboa, ikusiz norabide onean doazela.
Jakina, sugerentzia horiek erraztuko lukete bidea, nahiz-eta bidea askatasun osoan egin beharko litzake, inongo agindurik gabe. Beraz, agertzen gara aldéz akademia iradokitzaile bat, ez araugilea.
Eta azpimarratu nahi dugu ze, ikusten dugu goiko hori guztia oso faktible, ekarriz hizkuntzari izugarrizko onura. [91] [⇶]
Etiketak: garabideak
posted by Jesus Rubio at osteguna, azaroa 02, 2006
9 Comments:
Ez dut gaia desbideratu nahi, ezta gutiagorik ere jainkoarren, baina nahi dut kommentatu ze importantzia handia, baina handia, du ere orthographiak. Nahiz importantzien rankinean ez nuke jarriko lehenengo postuan. Baina importantzia ba du bai orthographiak, zeren ezein graphiarik gabe ezin da izkiriatu, "graphatu".
Halan sugeritzen (edo suggeritzen) nuke izkiriatzea sugeritzen (edo suggeritzen) ordez sujeritzen, ze hori da hitzari dagokion orthographia -g, ez j- nola ikusi ahal dugu an alboko hizkuntzak (gaztelania, frantzesa, inglesa) jo gabe ere latinera.
Nik ez diot horrenbeste inportantziarik ematen a mantentzea grafia historiko-etimolojiko bat zein akaso zen aski arbitrarioa an bere garaia, eta aski anakronikoa gaur egun.
Ni ez nago aldez anakronismo ortografikoak (are gutxiago baldin ahoskatzeko anbiguoak badira), eta, nahiago dut hori ortografia zein irakurtzen da berdin nola idazten den.
Hortaz, idazten dut "regresiboa" afin irakur dadin "regresiboa", eta idatzi dut "sujerente" afin irakur dadin "sujerente", eta ez "sugerente".
Tira, da zurea Jesus nola beste batzurena ikuspuntu edo apreziatione bat buruz orthographia baina balego ziur luze mintzatzerik buruz gai hori -orthographia egokia eta ere konvenientea-. Baina, ba dakit, ez dela hemen eta orai momenturik ez lekurik onena hortarako.
Kaixo Erramun,
Ortografiarena questio garrantzitsua da dudarik gabe.
Geuk berriki PAIDEIAn Euskara Erkide Batuan erabiliko dugun ortografia finkatu dugu.
Geuk V eta QU onartzen ditugu, zeren ahoskera ere ezberdina delako: Hona hemen hitz batzuk zeinen bidez hautatutako ortografia zein den ikusiko baituzu:
universitate, video, konsequentzia, questio, nazio, governu, taverna, konzertu, fisika, matematiko, ekarri, etorri, senar, sugestio, gramatika, imigrant(e), koloquio, kolaboratzaile, etc.,
IMIGRANT(E) adibidez niri neroni arraroa eta raroa begitantzen zait, baina grammatika onartzen ez badugu, zergatik onartu behar da immigrante?
Lau kide eta lankide bat gara jada PAIDEIAn, Hezkuntzaren Euskal Akademian:
http://euskara.wikispaces.com/Paideia
Lankide modura agertzeko ez da zertan benetako izena eman behar.
Adeitsuki
J.L.
Nik ere ez daukat dudarik ze importantea da hori gorabeherea hon orthographia. Aitzitik, zein den egokiena -orthographia egokiena- eta komenienteena da besterik.
Zuen urrats hori eta ahalegin hori da txalotzekoa eta duda barik avantzamendu handia respektuz gaurregun erabili ohi dena, homologa gaitezen pisko bat bedere kin geure ziklo kulturala (grekolatinoa edo grekolatinoinglesa).
Har zazue neure animoa eta rekonozimendu explizitua, aitzina pika lauetan (hau esaldia [ez phrasea] da expressionea erabiltzen dena an Zuberoa emateko animoak).
Ezberdin ahoskatzen al dira "koloquio" eta "kolokio"?, "universitate" eta "unibersitate"?
Euskaraz, zertan dira diferente?
Niretzat inportantea da hitza bera (hau da: nahiago dut "unibersitatea" zi, demagun, "ikasgua"), eta ez hainbeste ortografia, salbu an kasuak non hartzen baita hitza bere osotasunean: "campus", "universitas", non jatorrizko ortografia gordetzea egokia baita.
Baina hitza egokitzen hasita, (adibidez, ti "universitas" a "universitate"), ez dut ikusten zergatik ez den guztiz egokitu behar.
Kaixo Jesus,
Galdetzen duzu:
"Ezberdin ahoskatzen al dira "koloquio" eta "kolokio"?, "universitate" eta "unibersitate"?"
Zeuk ba al dakizu ezen euskaldun kontinentalek euskaraz mintzo direlarik v ahoskatzen dutela frantsesen modura?
"Erosi dut video bat"
Hemen VIDEO ahoskatzen dute v labiodentalaz.
Euskara Erkide Batuan V ahoskatzen da modu horretara, nahiz eta tolerantzia dagoen ahoskatzen ez dakitenekin.
BIDEO idaztaraztea putakumekeria itzela da, eta berdin UNIBERSITATE edo UNIBERTSITATE.
Ez dut imaginatu nahi nolako efektu nefastoa egingo lukeen mundutik zehar lihoan euskaldunak zeinek leraman "Euskal Herriko Unibertsitatea" inskribaturik elastiko batean!!!
Ekonomiagatik ere UNIVERSITATEA (zein ez dugun hartu euskaldunok latineratik) idazteak erraztu egiten digu erdaraz edo anglesez idaztea. B letrarekin idazteak kalte besterik ez dio ekartzen euskaldunari, zeren honek v-rekin idazten ere jakitera obligatuta baitago erdara-anglesetan.
KOLOKIO ahoskatzen dutenek KOLOKIO idaztea daukate. Hona hemen Euskaltzaindiaren Euskara Batuan onartzen ez den hitz bat. Baina KOLOQUIO /ko-lo-kwi-o/ ahoskatzen dugunok KOLOQUIO idatziko dugu Paideiaren arauerako Euskara Erkide Batuan.
Berdin, adibidez, INQUESTA. INKESTA ahoskatzen dutenek INKESTA hitz falsua idaztea daukate, baina /in-kwes-ta/ ahoskatzen dugunok INQUESTA idaztea dagokigu, zeren INKUESTA idatziz geroz /in-ku-es-ta/ ahoskatu beharko baikenuke.
Ortografian badira minimo batzuk errespetatu behar direnak zeharo ridikuloak ez izatekotan.
Euskaltzaindiaren euskara batuak ez gaitu soilik ridiKULOak egiten, ezpada tontosdelKULOak ere.
Ahateek ez dute KUAK-KUAK /ku-ak ku-ak/ euskaraz egiten, baizik eta QUAK-QUAK /kwak kwak/.
Gora V eta Q! Zeren bestela QUO VADIS bilakatuko baitzaigu KUO BADES eta benetan a tomar por kulo joango gara!
Adeitsuki
Josu Lavin
***********
Orthographia da zelan idatzi, zelan eskua erabili hitzak eta diskursua dibujatzeko, da phenomeno visual bat. Besterik da, behintzat konzeptualki, zelan pronunziatzen dugu ze gainera irakurketea, qualitatezkoa bedere, da osoro visuala eta mentala, ahalaz mental hutsa hori bai arartez "sustengu physiko" visuala izanik visualtasuna hain sustengu physiko nola papera edo tintea. Behar luke, beraz, irakurketeak izan desloatua ti pronunziationea eta ere syllabizatzea eta subsyllabizatzea.
Hau azkena hon subsyllabizatzea da konzeptu bat zein edozein irakasle hon eskola primariokoak ongi ezagutzen duena; da konzeptu elementala zein evitatu lortu behar luke an irakurketea edozein umek eta da syllabizationea edo baita subsyllabizationea kendu eta korregidu behar den "gaitz" bat.
Gainera ba dira irakurle mutuak ere. Konkretatuz eta exemplu batzuk jarriz argigarri' batzuk esan daroe taksi baina beste batzuk -gehienak?- tasi. Halan esaterako finlandesez izkiriatzen da taksi eta uste dut turkoz ere bai, taksi.
Besterik da, Jesus edo edozein, zer distantzia, zer distantzia maximok, egon behar duen artean orthographia [ortho = zuzen, ondo eta graphia = marraketea] eta orthoepia [ortho = zuzen eta epia = ahosketea]. Konzeptualki bedere behar dugu differentziatu ze dira differente.
Neu negoelarik izkiriatzen izkiriatu du Josuk eta behar dut esan ze gehien gustatu zaidana da hau maximea zein hartu ahal da nola proverbioa:
Ortografian badira minimo batzuk errespetatu behar direnak zeharo ridikuloak ez izatekotan.
Argitaratu iruzkina
<< Home