igandea, apirila 19, 2020

Mitxelena (1981): "...formas personales sintéticas de extremada complejidad..."

Zioen hemen Gilen-ek:
Ikus zer euskara ekonomikoa zerabilten euskara "arkaikoan" (RS), geroaldian "egin" adierazteko:
bait [badagit] = egingo dut
Bait agindua eta ezertua.
beizut [badegizut] = egingo dizut
Beizut nahi baduzu,
gaur, bihar, etzi, etzilimo, etzikaramu.
dai [dagi] = egingo du
Zaran bat dagianak bi dai.
nai [nagi] = egingo nau
Gaiztoagoak hobea nai.
Ez dakit nik ba zer hobetu dugun azken bost mendeotan.
Hor dauzkagunak dirá orainaldiko formak kin valioa on futuroa, eta bai, konkretuki horiek oso dira laburrak eta sinpleak, zeren, besteak beste, aplikatu dirá kontrakzioak:
b(ad)e(g)izut → beizut
Baina sistema sintetiko zaharra, bere osotasunean hartuta, ez ei zen, Mitxelena-ren hitzetan, batere sinplea, baizik gehiago, sistema konplexu bat, zein joango zen erabiltzen gerota gutxiago aldéz forma perifrastikoak, akaso jarráiki, partzialki bederen, eredu berriak (an "Lengua común y dialectos vascos", 1981)
[Mitxelena, "Lengua común y dialectos vascos", 1981]

Mitxelena mintzo da hor burúz formas personales sinteticas de extremada complejidad, zein joan ziren desagertzen aldéz forma perifrastikoak, edo analitikoak, edo akaso esan beharko genuke analitikoagoak, zeren forma horien laguntzaile guztiek (euren artean "egin" berak) jarraitu zuten izaten ondo sintetikoak.

Bere buruari galdetzen dio Gilen-ek: "Ez dakit nik ba zer hobetu dugun azken bost mendeotan". Akaso muturreko konplexitate horretan bilatu beharko litzake azken arrazoia zergátik hasi zen erabiltzen sistema berri bat, partzialki analitikoa. Antzera nola orain. Zaharrak berri. [870] [>>>]

Etiketak: ,

2 Comments:

Blogger Josu Lavin said...

Complexitate guehieguizcoac?
Hala athera çaie XX. mendeco batua!

igandea, apirila 19, 2020 3:01:00 PM  
Blogger Josu Lavin said...

Erraça complicatuaz, aleguia.

igandea, apirila 19, 2020 9:13:00 PM  

Argitaratu iruzkina

<< Home