balbula: Informazio deslokatua, sintaktikoki eta interpretatiboki

Atzo, erantzun anonimo batek uzten zigún, hemen, ondorengo versionea on esaldia zein Txopik, ber sarreran, proposatua zuen:

El pájaro se posó sobre el tejado de arcilla blanda y roja de los acantilados de la playa de Bakio. [Txopi]
Bakioko hondartzako labarretako buztin guri-gorriaz eginiko teilatuan kokatu zen txoria. [Anonimoa]

Suposatu behar dugu ze esaldi hori integratzen da barnén textu zabalago bat non ari garen mintzatzen gain txori bat, jada ezaguna, zeini referitzen gatzaión ("gatzaizkio" ken "-zki-" pluralgilea) nola "el pájaro", eta zeintaz nahi dugun zehaztu beste zerbait, beste detaile batzuk zeinekin jarraiki gaitezen ulertzen eta disfrutatzen txori horren gorabehera vitalak.

Detaile akaso sotil bezain delikatu horiek guztiak referituko dirá ki txoria, eta soilik iritsiko dute euren efektu evokagarri plenoa noiz jartzen dirén an kontextu egokia, zein dén a kontextua on txoria eta bere ibilerak. Bestela, ez dira baizik zerbaiten deskripzioa, zeinen efektu expresiboa guztiz mugatua geldituko den. Ikus daigun nóla hasten den Txopirena:

El pájaro se posó sobre...

non iragartzen zaigun ze mintzatuko zaigula gain txoria, txori ezagunori, zein, hasteko, pausatu zen gain... zeozer. Jada ikusi ahal dugu gure txoria bere ankatxoak gainjartzen an superfizie bat zein oraino ez dugun ezagutzen, baina zein ezagutu nahi dugun: hortaz, jada prestatuak gara finéz jaso eta plenoki intérpretatu geroko informazioa, zeinen irrikitan gelditu garen. Mintzagaiak ("el pájaro") egin dú bere lana, eta segituan hasiko da esaldiaren parte rhematikoa (zinez informatiboa, non informazio berria aurkitzen den) kin aditza ("se posó"). Oso informazio laburra, aditzarena, baina estrategikoa, zeren erabat kokatzen gaitu an eszena, emanez akzioa. Eta laburra eta estrategikoa dena normalki askoz efizienteago doa aurretik zeinda atzetik.

Horren ordez, anonimoaren versionean hasiko zaigu kin informazio hau:

Bakioko hondartzako...

non jasotzen baitugu informazio bat zein ez dakigun nóla kokatu, ez sintaktikoki, ez interpretatiboki, eta zér egin behar dugu? Ba, pilátu: esan nahi baita, pilátu ordezta zuzenean intérpretatu eta zuzenean intégratu an gure aurreko diskursoa. Horrá, ildoa galtzen hasteko arrisku bizia. Izan ere, anonimoaren versionean jarraituko dugu jasotzen halako informazio deslokatua, zeinen efektua izanen dén basikoki deskriptiboa:

Bakioko hondartzako labarretako buztin guri-gorriaz...

ordezta:

El pájaro se posó sobre el tejado de arcilla blanda y roja...

non, txoriarekin, jada disfrutatzen ari gara kin zoru bigun eta gorri hori, buztinezkoa, zein ia sentitu ahal dugu azpi gure oinak ere. Material deskriptibo almazenagarria versus materiala zein den perfektuki uztartzen an gure entendimendua finéz sortú sensazio beteak.

Bide batez, fijatu gaitezen ze anonimoaren versionean "blanda y roja" banandu hori bihurtu dá "guri-gorria" lotuagoa, zein ez den asuntu handia, baina bai erakuslea on estuasunak zein sufritu ohi dira noiz erábili ordena buruazkena. Regresiboan, zenbat eta laburrago, hobe. Baina, bestalde, fijatu gaitezen ze, orain, agertu da "eginiko" bat zein ez zegoen an originala: hala izaten da zeren regresiboan nominalizazioa zaildu egiten da, eta sartu behar dira konexio-verbal gehiago, nahiz hola luzeagotu.

Segituz kin gure esaldia, daukagú:

Bakioko hondartzako labarretako buztin guri-gorriaz eginiko teilatuan kokatu zen...

Hará ba, hasiera horretan irakurtzen ari ginen zér-eta esaldiko galdegaia, informazio rhematikoena, foku estu eta are enfatiko bat, eta galdegai horretatik pasatu gara nola bailitzan deskripzio huts bat, inkoherenteki, ezjakinean, gabén gozatu bidea (gainera ere, ohartu ze "sobre..." bihurtu dá "-n" inesibo hutsa, laburragoa eta gutxio zehatza).

Eta gauza da ze justuki azken hitza ("txoria"), labur bezain estrategikoa ere (nola aditza), dá justuki.. mintzagaia! Konpara kin oroginala:

El pájaro se posó sobre el tejado de arcilla blanda y roja de los acantilados de la playa de Bakio.

non, nola genioen hemen:

... buztin aurrena-bigun eta soilik-gero-gorri hori, ez da edonongoa, ezezaguna, baizik sortua eta hazia an itsas amildegiak on hondarta bat, a hondartzá on Bakio, nondik ia ailegatzen zaizkigún itsasoaren oihartzun, zapore eta usain guztiak. Teilatu hori ez da ez, edozein leku, eta esaldi horrek eskutik eramaten gaitú gáindi sensazio horiek eskér bere estruktura progresiboa, non detaileak doazkigún agertzen an modu koherente-interpretagarria, sugerentea, evokagarria.