... no hacen chistes... [Yokoi Kenji, 2023]

Gaurkoan ere, gogora daigun herenegungo sarrera non Yokoi Kenji youtublaria mintzo zén burúz bere experientzia aski ezberdinak an Japonia vs Kolonbia (ikus daikezu videotxoa an esteka hau): 

... con una sola frase "¿quiere tintico mi hijo?"... ustedes saben lo que es ser un colombiano, en Japón, trabajando en una línea con solo japoneses, no hablan, no cantan, no escuchan música, no hacen chistes, no entienden el sarcasmo, nada, usted está solo, ahí, en silencio, en una disciplina estridente, y llegar a un lugar donde alguien de tez latina le...  ¿quiere tintico mi hijo?.... [Yoki Kenji, 2023]

nondik gaurkoan hartuko dugún honako piezatxo hau:

... no hacen chistes...... [Yoki Kenji, 2023]

Eta, nola ez, puntu horretan, ezinbestean gogoratu gara kin gure beste sarrera bat ([203]) zeinen tituluan egiten genuén justuki galdera hau:

• Ze umore-mota espero behar genuke an hizkuntza buruazken zurrun bat nola den japoniera?

Ba behar genuke espero oso umore baldintzatua ganik estruktura sintaktiko buruazken zurruna, esan nahi baita oso expresio umoristiko ahalgabetua. Jakina, horrek ez du esan nahi ze japoniarrak eurak dirá izatez gutxio umoretsuak zein beste inor, ezpaze dituzté askoz ere bide kaskarragoak ki expresatu euren umorea, halan-ze izanen dirá gutxio eurak.

Eta zértan dira bide horiek kaskarragoak? Ba, finean, kontua datza an bide sintaktiko buruazkenak (head-least), non buruak ia sistematikoki kokatzen diren atzén euren osagarriak, zeinen azpiosagarriak kokatzen diren azpín euren buruak... (adibidez, mendeko perpausak beti lehenago ze perpaus nagusia), halan-ze, adibidez, esaldietako azken hitza beti izanen da aditz nagusia (hots, aditzeko hitz nagusia) eta, hortaz, hartara ailegatu arte ez dugun jakinen ondo deskodetzen txistearen grazia, zeinen gakoak egonen dirén (akaso ondo) atzean, nonbaiten, erdi mozorrotuta azpín azpiosagarriren bat zein, hor kokaturik, ez dugun jakinen ondo interpretatzen zeren ez baitugu jasoko an baldintza interpretatibo-intonatibo abantailatsuak.

Horrela, txisteen azken klimaxak beharko zirenak, azken kolpe sintaktikoki eta intonatiboki isolatu eta libreak beharko zirenak, bihurtzen dira informazio baldintzatuak gabén kolore berezirik, zek gehiago diruditén elementu deskriptiboak zeinda txinparta umoristikoak.

Baldintza sintaktiko zail horietan espero beharko genituzké txiste sinpleak, oso kontextualak, non ia ez den informazio-zamarik (atzerakarga zelatan baita), eta oso dialogatuak, non erabiltzen diren oso expresio sinpleak, eta non monologoak ez duen paper handirik.

Eta zér daukagu? Ikus:

Prof. Kimie Oshima
Bunkyo Gakuin University, Tokyo, Japan

"Communication Style and Cultural Elements seen in Japanese Sit-down Comedy - Rakugo"

28. June 2011

Rakugo is one of the Japanese traditional performing arts and is best described as Japanese comic story telling or sit-down comedy. The performer kneels and sits on a zabuton cushion and tells a story in a single sketch. The story consists of almost conversation only, therefore, the performer acts out different characters that appear in a story. Each story is fifteen to sometimes as long as fifty minutes and usually the stories have the twisted or funny ending with a punch line.

The humorous conversations seen in Rakugo scripts are reflection of Japanese daily conversation. Japanese don’t tell jokes as it has been well-known, but instead, Japanese have humorous conversation. Humor is expressed in conversation with cooperative attitudes between two or more people. It shows how well they know each other and how close their relationships are.
...

Professor Kimie Oshima, Ph.D. is  Associate Professor at Bunkyo Gakuin University in Tokyo. Ph.D. in Sociolinguistics. She has been active as an English Rakugo performer since 1997. Her performance has been to fifteen different countries and over thirty cities all around the world.

Beraz, japonieraz ez dira txisteak kontatzen, ezpaze izaten dirá dialogo umoristikoak artén pertsonak zein dírén oso adiskideak, non partaideen arteko aurrezagutza kontextuala nagusitzen dén gain behar informatibo handiak.

Are performance prestatuetan ere, ia soilik erabiliko dute dialogoa, ordezkatuz kin antzespena hori informazio potentzialki konplexua zein eman ohi den an txiste monologatuak. Oshima-k diosku ze normalean antzespena bukatzen da kin azken kolpe bat (punch line), zein japonieraz, eta hau nik diot, beharko dén izan oso sinplea, sortuz efektu bat gain publikoa zein izanen den esanguratsuki motelagoa zein efektua ti azken txanpa potenteak, ondo isolatuak eta potentzialki konplexuak zein ahal diren lortu zuzen-zuzenean eta sistematikoki an sintaxi burulehenak.

Ezin dira konparatu posibilitate umoristikoak on performance antzestu-soilik-dialogatu horiek eta posibilitate umoristiko ondo zabalagoak on performanceak non aise eman ahal dén informazio-karga handia an modu ondo artikulatua eta eraginkorra, eta non, jakina, antzespena eta dialogoa ere ezin hobeki egin ahal diren! Ez da ezer galtzen, eta bai ordea asko irabazten. Eta diferentzia nagusia datzá an sintaxia!

Gure "iragarpena" nekez beteko zen hobeki.

Beraz, Yoki Kenji-k dioen horretaz, Oshima irakasleak dio an artikulu akademiko bat:

Japanese don’t tell jokes as it has been well-known,... [Oshima, 2011]

jarriz horien ordez, jarrera kooperatiboak an zenbait egoera konversazional artén persona oso ezagunak, zein dén beste zerbait, askoz oinarrizkoagoa, zein berdin ere existitu ahal dén (edo ez) noiz kontatzen dén txiste bat. Bestela esanda, kolonbiarrekin konparatuta, ez dituzte kontatzen txisteak. [2561] [>>>]