Atzoko sarreraren haritik, honako hau idatzi dut burúz euskararen SVO hitz-ordena kin esaldiko azentu nagusia (neutroa edo enfatikoa) an objetua (klikatu gain ondorengo esteka):
Euskararen bigarren ordena neutroa: SVO
Hor doa irudia (klikatu gain irudia ki irakurri hobeki):
Eta horrá textua.
Euskararen bigarren ordena neutroa: SVO
Jesus Rubio (UPV/EHU)
Duela 15 urte aurkeztu nuén nire master-lana an “Euskal Hizkuntzalaritza eta Filologia” programa (UPV/EHU), aztertuz “Hitzaldietako euskararen aditz osteko fokuen testuinguru diskurtsiboak eta aukera prosodiko nagusiak” (2010). Han erakusten zén ze hitzaldietako euskaran guztiz normala da SVO ordena (hots, Sujetua-Aditza-Objetua) kin esaldiko azentu nagusia an objetua (edo aditz osteko beste osagarriren bat), eta hortaz, non esaldiko parte informatiboena (rhematikoena, finena, akaso sorpresiboena) dén objetua (O). Era berean, aurkitu genituén esaldiak non indar prosodiko nagusia kokatzen zén an posizio preverbala (SOV).
Esaldiko indar prosodiko nagusi hori izan ahal dá gutxi markatua (neutroa) edo ondo markatua (enfatikoa), halan ze askotan ez da erraza ezberdintzea artén SVO ordena neutroa eta SVO ordena non foku estu/markatu bat aurkitzen dén an objetua, nahiz kontextuak ederki laguntzen duen. Gauza bera gertatzen da an SOV ordena, izan ere askotan ez baita erraza zehaztea non amaitzen dén neutralitatea eta nón hasi enfasia, nahizta hemen ere, kontextuak ederki lagundu.
Zergátik aukeratu hurrenkera bat edo bestea? Hori, hiztunaren esku galditzen da aráuz bere helburu komunikatiboak. Esango genuke ze, orohar, zenbat eta kontextualagoa (familarragoa, ezagunagoa,…) izán objetua (markatua edo ez), hainbat errazago kokatuko da preverbalki (neutralki edo enfatikoki beraz), eta bide beretik, zenbat eta akontextualagoa (ezustekoagoa, ezezagunagoa,…) izan, hainbat errazago aurkituko da postverbalki, nahiz denetariko interes komunikatiboak ager daitezke. Adibidez, zerbait zehaztu nahi denean (demagun galdera explizitu bati erantzunez edo galderarik batere gabe), báda tendentzia ki eman objetu zehaztua (edo objetu zehaztuen zerrenda) postverbalki (hórrela zentratu ahal gara an zehaztutako informazio hori).
Euskara idatzian ere, hasieratik bertatik, erabili da SVO ordena neutroa edo enfatikoa, hala an perpaus printzipalak nola an subordinatuak: adibidez perpaus erlatiboetan, tipikoki, izenorde erlatiboaren atzean kokatu ohi zén aditza eta gero gainerako osagarriak harik XIX. mendea. Hala ere, gaur egun arau estandarrean erabat nagusitu zaigú SOV neutroa eta enfatikoa, halatan non esan litekén ze SVO neutroa eta enfatikoa ez direla ia existitzen an euskara idatzia. Horrela, ondoko titularra ikusita:
Thierry Biscary kantariak proposatzen du oren bat eterdiko musika ibilaldi bat.
soilik interpreta geinke ze “Thierri Biscary kantariak” izan behar dá foku markatua (enfatikoa), eta justuki bera, eta ez beste inork (izan behar da exhaustiboa ere, dirudienez), proposatu duela “oren bat eterdiko musika ibilaldi bat”, noiz eta oso argi iruditzen zaigun ze halako titular (neutro) batean, goragoko informazio postverbala (objetua: "oren bat eterdiko musika ibilaldi bat") izanen dá tipikoki rhematikoena (ez zaigu iruditzen zentzu handirik duenik “Thierri Biscary kantariak” fokua izatea: horretarako beharko genituzke oso baldintza informatibo bereziak zein ez diren gertatzen an titular bat). Edonola ere, duda balego, aski da jartzea azentu diskursibo bat gain aditza:
Thierry Biscary kantariak proposatzen dú oren bat eterdiko musika ibilaldi bat.
horrela guztiz argi utziz norántza begiratu behar dugún bilatuz informazio rhematikoena (aurrerantz), adieraziz ze sujetua ez da enfatikoa ezta ere esaldiko osagai rhematikoena. Aukera horrek (aukerako azentu diskursibo horrek) ikaragarrizko onura ekarriko lioke ki euskal prosa/diskursoa, zeintan SVO neutroa eta enfatikoa (berdin nola SOV ere) bihurtuko zirén eskubide osoko aukera estandarrak.
[2680] [>>>]
Eta itzulpen automatikoa:
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina