Adverbioek aditzaren denbora ere matizatu ahal dute noiz nahi edo behar den

Genioen an #2842 ze adizkiak matizatu ahal dira bidéz adverbioak edo antzekoak. Han mintzatu ginen burúz matiz zehatz bat erlatiboa ki ziurtasuna edo ziurgabezia gain baldintzaren ondorioa:

• Garaiz esan (izan) bagenio, akaso lehenago etorriko zen. 

• Abisatu (izan) balidate dudagabe joango nintzen bilerara.

baina matizak bestelakoak ere izan hal dira, hala nola adibidez tenporalak, hau da erlatiboak ki denbora noiz gertátu ondorioa: iragana, futuroa edo bikoitza (iragana eta futuroa). Puntu horretaz, Euskaltzaindia honela mintzo da (an bere Euskara batuaren Eskuliburua, 2018):

Baldintzaren aditza iraganean izateak ez du nahitaez iraganeko ondorioa eskatzen. [Euskaltzaindia, 2018:98]

Eta ikustearren ondorioa iraganekoa denentz, begiratu behar zaio ki aditza on ondorioa:

Iraganean emaniko baldintza baten ondare perpauseko aditzari dagokionez, batzuetan bi aukerak dira posible, zein gailentzen den (aditza gobernatzailearen aldia -hartara, iraganaldikoa iaten da aditza- ala baldintza hipotetikoa -eta orduan alegialdikoa-):

Ikasi behar zenuenean estudiatu (izan) bazenu, hobeto biziko zinen/zinatekeen (orduan).

Ikasi behar zenuenean estudiatu (izan) bazenu, gaur hobeto biziko zinateke.

Nabarmendu nahi dugu ze, bigarren horretan, "zinen" erabiliz gero (ordéz "zinateke"), adverbioak ("gaur") ez dio lekurik uzten ki anbiguetatea:

Ikasi behar zenuenean estudiatu (izan) bazenu, gaur hobeto biziko zinen.

Horretaz gain, azpimarratu nahi dugu ze "zinen" sinpleago horrek ematen dú aukera bikoitza ere, esan nahi baitá iraganekoa eta futuroa batera (hola baztértuz Euskaltzaindia-k gorago planteatutako aukera hertsi hori artén iraganeko ondorioa eta ez-iraganekoa):

Ikasi behar zenuenean estudiatu (izan) bazenu, hobeto biziko zinen (lehen, orain eta etorkizunean ere).  

zeini gehitu ahal jako esaera adverbial bat ere:

Ikasi behar zenuenean estudiatu (izan) bazenu, hortik aurrera hobeto biziko zinen (lehen, orain eta etorkizunean ere).

Bai, hobeto biziko zinen, lehen, orain eta etorkizunean ere. [2845] [>>>]