Biderketetan ezin da ezer kendu, evitatu, zatitu, desestrukturatu, obviatu,..., baizik ze eman behar dá eduki guztia, hala sórtuz ezinbesteko porrot komunikatiboa noiz erábili "bider" postpositiboa an operazioak kin biderkatzailea an bigarren posizioa, nola askotan nahiago izaten den gái(ti) arrazoi kontextual-diskursiboak

Jarraitzen dugu aztertzen aurreneko euskal liburua non diren agertzen matematika-ikurrak an irakaskuntza-kontextu bat, alegia Lopez Mendizabal-ek idatzitako "Ume koxkorrentzat euzkeraz egindako Zenbakiztiya edo Aritmetika" (1913), eta hortxe, ikus daigun orain nóla autoreak lantzen zituén tolesketak (biderketak edo multiplikazioak) an hasierako urrats haiek:

Hor, hasiera horretan, jada agertzen zaigú "bider":

4 bider 5

ordéz:

4, 5-eko

zein Egaña-k aipátu an bere ertikulu hau. Hala ere, esan behar ze "4 bider 5" hori lotzen dá honela:

4 bider 5

Esan nahi baita ze "4" zenbakia dá toleslea (biderkatzailea, multiplikatzailea), halan-ze, kontextua dela ta, tolesle hori eman nahiko (beharko) balitz ostén bere tolestuba (biderkakizuna, multiplikandoa) honela beharko:

5, 4 bider

azalaraziz flexibilitate-falta nabarmen bat ki erantzun kin egokitasun minimoa ki behar multiplikatibo orokorrak, zeintan askotan erabili nahi izaten dirén biderkatzaileak an bigarren posizioa, esan nahi baitá biderkatzaile potentzialki konplexuak, zeinekin geldituko diren expresio ilunak, eta are ondo nahasgarriak, non itxaron beharko den harik azkena ki jakin zértaz ari garen (betiko atzerakarga):

bi mila zortzirehun eta larogeita bost, mila zazpirehun eta hirurogeita hamazazpi bider

Eta hemen agertzen zaigú oso kontu interesgarri bat, zeren biderketetan ezin da ezer kendu, evitatu, zatitu, desestrukturatu, obviatu,..., baizik ze eman behar dá dena, hala sórtuz ezinbesteko porrot komunikatiboa noiz erábili "bider" postpositiboa an operazioak kin biderkatzailea an bigarren posizioa, nola askotan nahiago izaten den gái(ti) arrazoi kontextual-diskursiboak. [2244] [>>>]