Nahiz irakurketa-abiadura soila ez izán batere neurri ona gain prozesamenduaren kalitatea, zér esan ahal dugu burúz irakurketa-abiadura interlinguistikoa?

Duela gutxi genioen ze:

• [2585] Irakurketa-denbora ("reading time") ez da batere neurri ona finéz deliberatu hitz-ordenen efizientzia, eta are gutxiago euren efektibitatea 

hala nola ze:

• [2586] Irakurtzean, kontu nagusia ez da irakur-denbora, baizik irakur-ulermena, zein ponderatu behar dén bidéz galdera-erantzunak, reakzio-denborak, laburpenak, azalpen zehatzak,...

Bai, batzuetan sintaxi buruazkenek sortu ahal duté presa moduko bat arrén ezagutu bukaerako aditza (edo beste bukaerako buru sintaktiko-semantikoak), hola akaso azkartuz irakurketa- abiadura, baina kaltetuz informazioaren interpretazio efizientea eta efektiboa, bitartean-ze, bestalde, esaldi-bukaeretan (edo are sintagma-bukaeretan), kontrako efektua sortu ahal da, zeren inefizientzia estruktural eta funtzional buruazkenak eskatu ahal du denbora gehiago an esaldi-bukaera bakoitza (edo akaso an esaldiko perpaus edo sintagma bakoitza) afinda saiatu hobeki prozésatzen aurretik inkoherenteki irakurritakoa (zein, sintagmen kasuan, egon ahal den deskonektatua ti euren buru sintaktiko-semantikoa), hola motelduz irakurketa. 

Esan nahi baita ze esaldi bakarra irakurtzean, sintaxi buruazkenean egon ahal dá joera bat aldén azkartu irakurketa, jaitsiz irakur denborak, nahiz esaldi-multzoak irakurtzean, kontrako efektua nagusi liteke baldin esaldia ondo prozesatu eta interpretatuko bada, eginez pausa gehiago eta luzeagoak. Azkenean, jakina, ondo konprobatu beharko litzake zér ulertu den eta zér ez den ulertu (beti egin ahal dá irakurketa mekanikoa, gabén ulertu ia ezer), eta soilik gero atéra konklusioak. 

Hortaz, eginen balira experimentuak arrén evaluatu irakurketa-abiadura interlinguistikoak, gure ikuspegitik erabili beharko liraké textu luze samarrak, kin zailtasun kontrolatua, eta non irakurleek ez duten ezagutzen zér irakurriko dutén harik irakurketa-unea, helbúruzta ikus daigun noláko ondo (edo ez hain ondo) eta noláko azkar (edo ez hain azkar) prozesatzen eta interpretatzen dutén informazio berria (horixe nahi baitugu, informazio berria ondo prozesatu eta interpretatu an bere aspektu guztiak).

Egin al da antzeko experimenturik? Zéin baldintzetan? Saiatuko gara horretaz mintzatzen an ondoko sarrerak. [2598]