Espekulatzen burúz euskara zaharra

Espekula daigun pixkat burúz euskara zaharra, jarráiki haria on atzoko sarrera/komentarioak: kontua da ze, hasiera-hasieran sortuko zirén mezu oso sinpleak, zeintan gehienetan nahikoa izanen zen hitz bat:

Ur

Hitz hori izanen zén oso konkretua (ez abstraktua), akaso sustantibo bat nola "ur" edo "su". Gerora sortuko zirén aurreneko aditz-forma sinpleak (abstraktuagoak):

Ur da

non "da" horrek adieraziko zuén uraren presentzia (hemen eta orain), eta akaso balioko zuen adiérazteko nón dagoen ura: gramatikalki "da" horren jatorrizko balioa egon liteke artén aditza, erakuslea eta adverbioa.

Geroago, aditz presentzial moduko horren gainean eraikiko zirén aditz-forma konplexuagoak (bai intransitiboak eta baita transitiboak ere, bide beretik):

Ur da go

Ur da kar

Beranduago, aukera komunikatibo gehiago joango ziren sortzen gain aurrekoak (adibidez, emáteko objetu indirektoa, edo/ta beréizteko sujetua):

Ur da go ki gu

Ur da kar zu

Ur da kar ki zu gu

Horrelakoxeak izan zitezkén antzinako esaldiak. Hasiera hartan esaldiak eraikiko ziren gain referentzia oso konkretuak (sustantibo konkretuak), hala esaldi intransitiboetan ("ur da"), nola transitiboetan ("ur da kar zu"), eta esaldiak oso kontextualak izanik, esaldi transitiboetan sujetua agertzekotan, gehienetan agertuko zen an bukaera.

Gainera, ohartu ze, hasiera horretan, amaierako sujetuak ez darama marka ergatiboa, izan ere hitz-ordenak berak (OVS, gaurko terminoetan) gardenki determinatzen baitu zéin den objetua eta zéin sujetua. Geroko beste etapa batean, sujetu aktiboa pasatuko zen aurrén objetua, eta orduan beharko zutén marka bat xedé ondo beréiztu sujetua eta objetua, bide emánez ki ergatiboa:

Zuk ur da kar zu

Guk ur da kar ki zu gu

Hor sujetua agertzen zaigú errepikatua (aurrean eta atzean), eta horrek pensarazten digu ze, estadio horretan, azken "zu" errepikatu hori jada izanen zén aditz-morfema (akaso lehenago ez). Eta hortxe daukagu gure estruktura SOV ergatiboa. Aurreko guztia, ez da esan beharrik, da ondo espekulatiboa. [118] [>>>]