Mekanismo propioak: "ze" erlatiboa (harribitxi bat)

Mekanismo linguistikoak ez dira izaten fruitua on kasualitatea. Kontrara, mekanismo horien atzean egoten dira arrazoi komunikatiboak zein izaten diren ondo orokorrak. Hortxe da, adibidez, mekanismoa ki sortu baliabide erlatiboak abiátuz ti baliabide galdetzaileak. Horrela sortu ziren, guztiz naturalki, "which", "where" edo "zein", "non". Bestalde, ez da arraroa ikustea nóla, hizkuntzetan zehar, díren ibiltzen material berberak an erabilera konpletibo eta erlatiboak. Adibidez, inglesez "that" izan ahal da konpletiboa eta erlatiboa, berdin nola gaztelaniazko "que" ere izan ahal dén konpletiboa eta erlatiboa.

Euskaraz ere, báda joera kolokial bat ki erabili "...-la" konpletiboa an perpaus erlatiboak:

"Dira emakume batzuk kafea saltzen dutela".

Eta bide beretik, erabil litezké beste tresna konpletiboak ere, nola "eze..." edo "ze...", an erabilera erlatiboak:

"Dira emakume batzuk ze saltzen duté kafea".

Eta gertatu ere, prozesu eta erabilera hori gertatu da (ikus hemen): hain da naturala eta gardena "ze" erlatiboa an euskara. Gainera, tresna hori izan ahal dá oso-oso praktikoa eta ondo egokia ki eman erlatiboak, eta hortxe daukagu, guztiz eskura. Izan ere, "ze" partikula (edo haren aldaerak) izan ahal dá oso-oso praktikoa an:

1.: erabilera konpletiboak zein doazen justuki atzén aditza: "esan dute ze..." (beste funtziotan erabili ahal dirá "eze" edo "ezen" edo "ba ze").

2.: erabilera erlatiboak: "esan dute ze pertsonak ze esan duten ze..." (jakina, baita erabil daitezke "zein" familiakoak, edo "zerk = zek" familikoak).

3.: erabilera konparatiboak ze doazen justuki atzén "...-ago": "ni naiz gazteago ze nire aita" (baita erabili ahal dirá "ezen", "ezi" edo "ezez").

4.: erabilera konsekutiboak: "hain da lotsagabea, ze esaten du edozer edonon" (baita erabil daitezké "non" edo "zeinda").

Hor, arazo (anbiguetate) nagusia sortu ahal da noiz erábili "ze" kausala. Adibidez, esaten badugú:

Hóri da gonbidatu printzipala (pausatxoa) ze jarri dute mahaiburuan.

Hor, egin ahalko genuke interpretazio kausala eod baita erlatiboa ere. Hori konpondu ahal d erantsiz "-n" edo "bait-" an aditz laguntzailea noiz dén erlatiboa, edo erabiliz forma ez-anbiguoak nola  "zeren", "zergatik" edo "zergatik ze" noiz ere perpausa dén kausala (edo biak):

Hóri da gonbidatu printzipala (pausatxoa) zeren  jarri dute mahaiburuan. (kausala)

Hóri da gonbidatu printzipala ze  jarri duten (ze duten jarri, ze jarri baitute) mahaiburuan. (erlativoa)

"Ze" erlatiboa dá euskararen harribitxi bat, zein noizbait findu beharko den. [216] [>>>]