Orriak

▼

asteazkena, abendua 31, 2014

Mekanismo propioak: "ze" erlatiboa (harribitxi bat)

Mekanismo linguistikoak ez dira izaten fruitua ti kasualitatea. Kontrara, mekanismo horien atzean egoten dira arrazoi komunikatiboak ze diran izaten ondo orokorrak. Hortxe da, adibidez, mekanismoa te sortu baliabide erlatiboak abiatuz ti baliabide galdetzaileak. Horrela sortu ziran, guztiz naturalki, "which", "where" edo "zein", "non". Bestalde, ez da arraroa ikustea nóla, hizkuntzetan zehar, díran ibiltzen material berberak an erabilera konpletibo eta erlatiboak. Adibidez, inglesez "that" izan ahal da konpletiboa eta erlatiboa, berdin nola gaztelaniazko "que" ere izan daiteke konpletiboa eta erlatiboa.

Euskaraz ere, báda joera kolokial bat te erabili "...-la" konpletiboa an perpaus erlatiboak:
"Dira emakume batzuk kafea saltzen dutela".
Eta bide beretik, erabil litezké baliabide printzipioz konpletiboak nola "eze..." an erabilera erlatiboak:
"Dira emakume batzuk ze saltzen dute kafea".
Eta gertatu ere, gertatu da (ikus hemen): hain da naturala eta gardena "ze" erlatiboa an euskara. Gainera, baliabide hori dá oso-oso praktikoa eta ondo egokia te eman erlatiboak, eta hortxe daukagu, guztiz eskura.

Izan ere, "ze" partikula (edo haren aldaerak) dá oso-oso praktikoa an:
1.: erabilera konpletiboak zein doaz justuki atze aditza: "esan dute ze..." (beste kokaeretan erabil daitezké "eze" edo "ezen" edo "ba ze").

2.: erabilera erlatiboak: "esan dute ze pertsonak ze esan duten ze..." (jakina, baita erabil daitezke "zein" familiakoak).

3.: erabilera konparatiboak ze doazen justuki atze "...-ago": "ni naiz gazteago ze nire aita" (beste kokaeretan erabil daitezké "ezen", "ezi" edo "ezez").

4.: erabilera konsekutiboak: "hain da lotsagabea, ze esaten du edozer edonon" (baita ere erabil daitezké "eze" edo "ezen").
Hor, arazo (anbiguetate) nagusia sor daiteké noiz erabili "ze" kausala. Adibidez, esaten badugú:
Hóri da gonbidatu printzipala (pausatxoa) ze jarri dute mahaiburuan.
Hor, egin ahalko genuke interpretazio kausala edo erlatiboa. Hori konpon daiteke erantsiz "-n" edo "bait-" ki aditz laguntzailea noiz den erlatiboa, edo erabiliz forma ez-anbiguoak nola  "zeren", "zergatik" edo "zergatik ze" noiz ere perpausa den kausala (edo biak):
Hóri da gonbidatu printzipala (pausatxoa) zeren  jarri dute mahaiburuan. (kausala)
Hóri da gonbidatu printzipala ze  jarri duten (ze duten jarri, ze jarri baitute) mahaiburuan. (erlativoa)
"Ze" erlatiboa dá euskararen harribitxi bat, zein noizbait findu beharko baita. [216] [⇶]
ordua:

5 iruzkin:

  1. Erramun Gerrikagoitiaasteazkena, abendua 31, 2014 11:43:00 PM

    Zembat ikasi ahal da an zure reflexioneac, Jesus, baldin nahi bada eta iracurriz tentuz. Pena bat ezen batzuc igortzen zaituela ostracismora tangentzialetic (eguinic ez-ikusiarena) eta nola existitzen ez balira zure gogoeta aberatsac.

    Responsableac direnac behar luquete erantzun eta argudiatu edo alde edo contra. Ostrucaren politica ez dateque onena.

    ErantzunEzabatu
  2. Jesus Rubioosteguna, urtarrila 01, 2015 1:27:00 PM

    Eskerrik asko Erramun, poz handia da niretzat irakurtzea zeure komentarioa buruz nire reflexioneak.

    Eta 2015 izan dadila oparoagoa an debatea!

    ErantzunEzabatu
  3. Erramun Gerrikagoitialarunbata, urtarrila 03, 2015 1:55:00 PM

    Nic esquertuco nuque baldin emango balira exemplu batzuc, bakoitzaren arguigarri.

    Nic baino grammatica eta terminologia propioa guehiago lequiquenac ez luque behar seguruenez exempluric baina nic bai eta baita ni lacoac. Ba daquit, horregatio, behar dala izan derrigorrez formatione minimo bat jarraitu ahal izateco honelaco blogac, baina egon ahal dira ni bezalacoac ere nahi dugunac jarraitu eta ulertu ongui esanten dana.

    ErantzunEzabatu
  4. Jesus Rubioasteazkena, urtarrila 07, 2015 11:26:00 AM

    Kaixo Erramun:

    Berregin dut goiko mezua, eta gehitu ditut zenbait adibide ze espero dut izan daitezen argigarriak.

    ErantzunEzabatu
  5. Anonimoalarunbata, apirila 15, 2017 4:17:00 PM

    Ez doa txarrera, baina milaka akats gramatikal eta ortografiko daude zure argitarapenean. Mesedez, horrelako argitarapenak egin aurretik ongi ikasi euskaraz hitz egiten, oso nabaria baita gauza asko erdaratik itzuli dituzula hiztegi edo itzultzaile baten laguntzaz.

    ErantzunEzabatu