ostirala, abuztua 19, 2022

Eta O hitz bakarra bada, edo bi hitzezkoa? Ba, hor ere, O hori berdin izan liteké ondo akontextual-rhematikoa, halan-ze, askotan, aukera egokiena izanen dá O hori emátea an esaldi-bukaera, ondo aurkeztua

Aurreko bi sarreretan (ikus hemen eta hemen) egon gara komentatzen ondoko iruzkina ti Txopi (ikus hemen):

Lakarrak esaten duena egia bada, aukera euki behar genuke preposizioak erabiltzeko, behintzat esaldi luzeetan, noiz markatu behar dena ez dan hitz bakar bat, baizik izen sintagma oso bat, zeren hor hasten baitira arazoak. [Txopi]

Demagun estruktura progresibo oinarrizkoena, zein den SVO estruktura. Orohar, noiz O hori dén perpaus subordinatu bat zein den esaldiko parte rhematikoena, komunikatiboki ondo abantailatsua izanen da erábiltzea SVO estruktura hala nola ere nexu prepositiboak ki aurkeztu zentzua te perpaus subordinatu akontextual-rhematiko hori. Horrela, ez da egonen arriskurik ki nahastu sujetu printzipala kin aditz subordinatua, adibidez.

Baina SVO estrukturaren onurak ez dira amaitzen kin perpaus-objetuak. SVO estruktura komunikatiboki progresiboaren onurak ez dira txikiagoak noiz O hori dén izen-sintagma akontextual-rhematiko bat, zeinen barruan uztartu ahal diren ... perpaus adjetiboak (erlatiboak), adverbialak (zirkuntantzialak) edota nominalak (osagarriak).

Eta O hitz bakarra bada, edo bi hitzezkoa? Ba, hor ere, O hori berdin izan liteké ondo akontextual-rhematikoa, halan-ze, askotan, aukera egokiena izanen dá O hori emátea an esaldi-bukaera, ondo aurkeztua, ordezta an tarteko posizioa arten sujetua eta aditza:

Erosi berri dut ... astrolabio bat.

Noa ki ... planetario bat. = Noa la ... planetario bat.

Zenbat-eta rhematikoagoa izán objetua edo osagarria (O), orduan-eta komunikatiboki abantailatsuagoa izanen da bere posizio final-postverbala respektu posizio preverbala. Esaldiko elementu akontextual-rhematikoenak, orohar, hobe joaten dirá an esaldi-bukaera, eta justuki objetuak izaten dirá esaldiko parte akontextual-rhematikoenak.