Euskaran bádira aukera buruazkena ("-la"), aukera burulehena ("ze") eta aukera bikoitza ("ze ... -la"). Galdu behar al da aukera burulehena?

Komentatzen genuén herenegun nóla

• Luze edo labur, 14etan erabili da SVO estruktura, nahizta "-la" konplementatzailea postpositiboa izan, eta SOV guztiz posiblea
  

baina gauza da ze, "-la" postpositiboaz gain, bádugu euskaran konplementatzaile konpletibo prepositibo bat ere, aski erabilia an textu zaharrak eta baita kolokialki ere an zenbait hizkera. 

Gaur egun, ordea, praktikoki galduta dago an erabilera mintzatua, eta soilik salbuespenez erabiliko da an forma idatzia, izánki, nola den, euskal baratzeko harribitxia, zein izan ahal den, gainera, oso aukera egokia aurkézteko perpaus osagarriak an SVO ordena.

Puntu horretaz gogora daigun ondoko sarrera, non jasotzen genuen ondoko erabilera mintzatua: 

• [1255] Sopelako Juana Basarte (1992). "..., eta kasu da se eskondu san, ..."

Atzoko sarreran azpimarratzen genuen nóla "ze" partikula adibidez konpletiboa ez den derivatu ti "zer" galdetzailea (hala balitz ederki egongo litzake, noski), baizik jarráituz bide ondo konplexu-distiratsua, zeinen abiapuntuan dén "ez" partikula negatiboa. Eta gauza da ze, nola zioén Mitxelena-k, "ezen" hori, edo bere ahaideá "ze", erabili dá kolokialki ere: 

Mitxelena-k esaten digu ze:

"No hay duda posible, contra lo que piensan algunos, sobre el carácter popular, no culto, de esta partícula. [mintzo da gain "ezen"]" Mitxelena, 1964]

Izan ere, "ezen" edo "ze" dirá ikaragarrizko emaitza ti evoluzio sintaktiko propio bezain universal bat (dudagabe, beste harribitxi bat), zein gainera diversifikatu dén an erabilera funtzional diferenteak: konpletiboa, konparatiboa, konsekutiboa, erlatiboa,..., eta zeinen erabilera konpletiboa den hain kolokiala nola landua: ...

Horretaz, ikustagun ondorengo erabilera an liburua titulatzén "Urduliz ingeru" (Gaminde, 1992), non Sopelako Juana Basartek, 72 urtekoa, zioén:

..., eta kasu da se eskondu san, ... (..., eta kasua da ze ezkondu zen,...)

Hortxe dugu kasu bat non erabiltzen dén "ze" konpletibo soila. Halako erabilerak gerota nekezago topatuko dira.

Euskaran, bádira aukera buruazkena ("-la"), aukera burulehena ("ze") eta aukera bikoitza ("ze... -la"), beti ere aukeran. Galdu behar al da aukera burulehena? [1715] [>>>]