asteazkena, azaroa 09, 2022

"deukot" datiboa ere jasota dago an mendebaldeko "Refranes y Sentencias, 1596"

Atzokoan komentatzen ari ginén hori paralelismo handia zein existitzen dén arten:

  • dirautzut > diutzut (diutzudan) ~ deutsut/deutzut
  • dirauztazu > *diuztazu ~ deustasu
  • dirautza > *diutza ~ deutsa/deutza
  • dirauzku > *diuzku ~ deusku
  • ...

Esan nahi baita ze batek inkluso pentsa leike ze mendebaldeko amaiera singular horiek datoz ti ekialderagoko amaiera pluralak, non "-z-" bihurtu dén "-s-", halan-ze behin zentzu plurala galduta, gehituko zén pluraletako azken "-s" hori ("deustasus").

Eta gaur zehaztu nahi genuke ze mendebaldeko euskaran jasota dagó "deukot" datiboa:

Peco gassoa deucot ...  "Mala sospecha le tengo ..."  ["Refranes y sentencias", 1596:425]

non, "-e-" horrek iragarriko luké (iragarri ohi dú) argumentu datibo bat, zein kasu horretan dén 3. persona singularrekoa, bidéz "-o-". Eta gauza da ze "deu(k)ot" horren kide plurala izanen zén "deutzot/deutsot", halatan non hauxe litzaké sorta plural osoa:

  • deutzut / deutsut
  • deutzot / deutsot
  • deutzuet / deutsuet
  • deutzet / deutset

zein, formalki bederen, bat datoz kin egungo mendebaldeko singularrak (zeini, leku eta adizki gehienetan, ez guztietan, gehitu zitzaieken "bukaerako "-z(a) > -s" pluralgile bat). Horrek indartzen dú gure atzoko hipotesia ezen mendebaldeko singularrak derivatu dirá ti ekialdeko pluralak.

Ikus serie hau:

[1804] [>>>]

Etiketak: , , , ,

7 Comments:

Blogger Josu Lavin said...

https://zuzeu.eus/euskara/in-eman/

Euscara guztiac BAT dirade.

asteazkena, azaroa 09, 2022 7:45:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

dekot / deraukot litzateke singularra, eta deutsot / derautsot plurala.
Guerorat deutsodaz / derautsodaz.

asteazkena, azaroa 09, 2022 8:04:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Otxoa-Arinen 1713ko gipuzkeran honelako adizkiak topatzen ditugu

dirautzut
dizut pluralean = dizkizut

eta

dirauztazu
didazu pluralean = dizkidazu

Çuberoan:
dereitzut edo deitzut
dereiztazu edo deiztazu

Naffarreran:
derautzut edo derauzkizut
derauztazu edo derauzkidazu

Bizkaian:
derautsudaz edo deutsudaz
deraustazuz edo deustazuz

Erka "esan" esannahia duten "irautsi" eta "io / iotsi" aditzequin:

dirautsut = diotsut
diraustazu = diostazu

Eta erka "erauntsi" = jo aditzarekin ere.

derauntsut
deraunstazu

Adeitsuki

asteazkena, azaroa 09, 2022 8:15:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Etchepare:
diraustazu: deraust + zuka
= deraunst

Leiçarraga:
diraunsak: deraunsa + toca
= derauntsa = derauntso

Esannahia: jo

Adeitsuki

asteazkena, azaroa 09, 2022 8:36:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

deukot horrek NORItasuna galdu ostean, sortu da deukotsot / deukotsat berria, zein ahoskatzen baita orokorki: /dekotzet/.

asteazkena, azaroa 09, 2022 10:22:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Pluralak

1. DIZKIZUT = DITIZUT
derautzut = derauzkizut
dautzut = dauzkizut

dirautzut (derautzut-en aldaera)

dereitzut
deitzut

derautsudaz
deutsudaz

2. DIZKIDAZU = DITIDAZU
derauztazu = derauzkidazu
dauztazu = dauzkidazu

dirauztazu (derauztazu-ren aldaera)

dereiztazu
deiztazu

deraustazuz
deustazuz

Hauek guztiak (aldaerak kendurik) onartzen ditugu bai naffarreran, bai euskaran.

Euskara batua terminoa arbuiatzen dugu, gogoz, zinez eta benetan.

Adeitsuki

asteazkena, azaroa 09, 2022 12:59:00 PM  
Blogger Josu Lavin said...

Bi (lau) hauek ere:

dereitzut
deitzut

dereiztazu
deiztazu

aldaeratzat jo daitezque.

asteazkena, azaroa 09, 2022 4:03:00 PM  

Argitaratu iruzkina

<< Home