Juan Garzia (2014): "...nahiz eta perpaus lokabeak izan, mendeko perpausen kideko dira zurruntasunez eta tamainaz."

Mintzo ginen atzo burúz arrazoi digestiboa ki justifikatu nóla Berria-k aholkatzen zuén (an bere estilo-liburua) aurrératzea esaldiko objetu bat ki hasiera on esaldia, utziz sujetua atzén aditza an posizio ondo markatua, eta eginez operazio sintaktiko bat zein Juan Garzia-k jada gomendatzen zuen an 2003ko itzulpen-ikastaro bat (bai, bádirudi ze Berria-k jarraitzen dú Juan Garzia-ren eredu sintaktikoa) zeintaz mintzatu ginen an gure ondorengo sarrera:

• Mahomarena

Ezaguna da ze, euskara estandarrean, galdegai-objetua doala justuki aurre aditza, bai-eta, bestalde, ez dela komunikatiboki egokia sujetua eta aditza bata bestetik urrundu daitezela. Eta gauza da ze, galdegai hori laburra denean, ez da egoten gatazka handirik inter aurreko bi helburu horiek, baina, zér gertatzen da galdegai hori pixkat luzatzen hasten denean? Ba, sujetua, hasieran jarriz gero, aditzetik urrundu egiten dela.

Eta, zein da Juan Garzia-k proposatzen digun soluzioa? (ikus, atzoko mezua) Hauxe: mendia (aditza) ez badator tu Mahoma (sujetua), orduan Mahoma (sujetua) joan beharko da tu mendia (aditza). Hau da sujetua aditzaren atzera eramatea. Hori eginda, berdin itxaron beharko dugu tu bukaera on osagarria afin ezagutu aditza, baina orain, sujetua ere izanen zaigú ezezaguna  (hori onar liteke efektu berezi modura, baina ez arau orokor modura).

Juan Garzia-k bere itzulpen-ikastaro horretan askotan errepikatu zigún Mahomarena (hala referitzen zitzaion tu aipatutako estrategia hori), zein baita kasu argia on estuasun komunikatiboa. Bistan da: estuasun edo pobrezia sintaktiko-komunikatibo horiek dira euskararen arazo larriena, eta horietatik bertute egin nahi izatea, ezbidea (ikus, honetaz, sarrera hau).

Aipatutako arrazoi digestibo hori ondo azaltzen dú Juan Garzia-k berak an atzoko aipua, zein zen aterea ti bere 2014ko liburua:

...subjektutik aditzerako distantziari dagokiona; haien artekoa neurri batetik gora hedatzen bada, perpausa ez da erabilgarri (aise ulergarri eta taxuz esangarri), hizkuntza naturalaren prozesatze-baldintzetan. Beraz, halako perpausek badute mikrosintaxian aipatu ditugun adreiluen antza: nahiz eta perpaus lokabeak izan, mendeko perpausen kideko dira zurruntasunez eta tamainaz. [Juan Garzia, 2014:29-30]

Eta gauza da ze estuasun berberak, alegia arazo digestibo berbera, errepikatzen da an edozein maila sintaktiko, kin edozein buru sintaktiko atzeratua (prozesatzailea berbera baita: gure burmuin mugatua kin bere memoria mugatua), nola genioen an:

• Arazo guztiak joan ohi dirá batera

...

4.: Arazo digestiboa: Sujetuak, aditzak, nexuak, izenak eta orokorrean buru sintaktiko-informatibo guztiak izaten dirá laburragoak ze euren osagarriak, eta oro har hobeki digeritzen dira aurrén ezenezta atzén osagarri astunagoak, aparte eman koherentzia sintaktiko-interpretatibo-informatibo-expresiboa. Horregatik buru horiek bukaeran kokatzea dá, gainera ere, desoreka digestibo bat.

Halako arazo horiek guztiak gertatzen dirá sistematikoki an sintaxi buruazkenak (zenbat eta buruazkenagoak, eta gehiago). Eta hizkuntzen ibilera ez da baizik saio konstante bat afin joan soluzionatzen ahalik eta hobetoen arazo horiek (ikus adibidez sarrera hau). Hizkuntzen ibilera dá ekonomia purua.

Hor dago, ezin agerianago, sintaxi buruazkenaren ahuldade erlatibo handia respektu sintaxi burulehena non buruak sistematikoki kokatzen baitira aurrén euren osagarriak. [2388] [>>>]