Kontua da ze hizkuntzak dirá kultura (kode konventzionalak), eta kultura landu egin ahal da

Zioen atzo komentario batek:

Kuriosoa eta interesgarria. Ziurrenik haurrak dute jasotzen informazioa tik amaren sabela.  

Bai, hala da, sabeleko haurrak entzuten ari dira kanpoko hizkuntza/entonazioa (adibidez, goranzkoa edo beheranzkoa), eta bádute entonazio hori imitatzeko gaitasun biologikoa. Negarra biologikoa da, umearen berezko gaitasun kognitibo imitatzailea biologikoa da, baina entzundako eta imitatutako hizkuntza/entonazio partikularra kulturala da, produktu kultural teknologiko konplexu bat zein joan den garatzen an historia on gizateria, abiátuz tikan sintaxi nagusiki buru-azkenak (entonazio beheranzkoak) zein dirén ia beharrezkoak an sorrera on hizkuntza(k), eta tipikoki garatuz gero eta aukera buru-lehen gehiago (gero eta entonazio goranzkoagoa) noiz baldintza eta behar komunikatiboak bihurtzen zirén exigenteagoak. Halako produktu teknologiko konplexu hori (zein dén hizkuntza) dá konventzio kultural bat, konventzio sozial bat, eta konventzio guztiak bezala ez da biologikoa, baizik kulturala. 

Bai, egia da ze gizakiok bádugu ahalmen kognitibo-biologikoa ki sortu kontzeptuak eta hitzak, ahalmen kognitibo-biologikoa ki ahoskatu (edo antzeztu) hitz edo kontzeptu horiek, eta baita ahalmen kognitibo-biologikoa ki antolatu hitz horiek an modu rekursiboa, eta baita ahalmen kognitibo-biologikoa ki zenbatu kantitate txikiak visualki, gabén zenbakirik, edo are ki pensatu visualki,  gabén hitzik (visualizatuz irudiak an gure burua). Horiek guztiak dirá gaitasun kognitibo-biologikoak, baina gure kontua da ze adibidez teknologia linguistiko numerikoak (numeroak) ederki errazten du operazioa on zenbátu, edota ze teknologia sintaktiko progresiboak (burua lehen, osagarria gero) ederki errazten du rekursioa on hitzak an modu irekiagoa, aberatsagoa, potenteagoa, efizienteagoa eta efektiboagoa. Ondo ezberdindu behar ditugu gaitasun kognitibo-biologikoak eta teknologia erraztaile potenteak edo gutxio potenteak.

Puntu honetan gogoratu nahi genuke zér esaten genuén orain dela hiru egun:

Eta pantaila batean erakusten digú ume bat amaren sabelean, eta zér entzuten duen: kanpoko berbetaren oihartzunak, likido amniotikoaren soinua, bihotz-taupadak,...

Entzun duzuena, espero dut, bueno ikusi duzue hau dala ja bederatzi hilabete dituen jaiotzeko dagoen haurra. Haur hori dagoeneko hizkuntza ikasten ari da. Hori ez da hipotesi bat, gaur egun hori badakigu horrela dela, eta audioa ipini dizuet konturatu zaitezten zer zen gure buruak jaso zuen lehenengo seinalea hizkuntza martxan jartzeko, eta da pixka bat, piszina batean edo itsasoan, ur azpian igerian baldin bazabiz, entzuten duzuna, gutxi gorabehera. Frekuentzia guztiak ez dira entzuten, frekuentzia batzuk beste batzuk baino gehiago entzuten dira, baina badakigu, garai horretan, izan ere zortzigarren hilabetean hasten dira, hasten direla umeak hainbat gauza ikasten. [Itziar Laka, "Buruan daramazun ezkutuko hizkuntza", 2020-2021]

Bai, umeek bádute gaitasuna eta joera (nahi bada, sena) ki ikasi hizkuntza bat (edo gehiago). Hori da euren gaitasuna, euren gaitasun kognitiboa, euren gaitasun biologikoa, zein den berezkoa an umea, edo nolabait esanda, barrutik datorkio. Baina oso ondo ezberdindu behar da gaitasun kognitibo humano hori eta hizkuntza partikular bakoitza, zeren hizkuntza partikular bakoitza kanpotik jaso beharko du, edo bestela esanda, kanpotik etorriko zaio (eta denak ez dira izan behar berdin funtzionalak azpi baldintza komunikatibo orokorrak).

Kontua da ze hizkuntzak dirá kultura (kode konventzionalak), eta kultura landu egin ahal da. [2735] [>>>]