Dryer (2011): "... suggesting that... SOV was by far the most common order un the world."

 Amaitzen genuen atzo esánez:

Eta nola, pensatzeko denez, garai zaharretan SOV izan zitekén hitz-ordena oso nagusia, hizkuntza bat mugitzen bazen buruzki SVO, hori tipikoki gertatuko zén zatio evoluzio naturala, nahizta evoluzio hori ez izan erraza zeren bere inguruko hizkuntzak SOV izanen ziren, eta kontaktu linguistikoak bere kontra joko zuen. Hau da, hasiera haietan, aski zaila izanen zén OVtik ateratzea, zeren kontaktu-atraktore guztiek eraginen zutén kontrara. 

Hala ere, munduko hizkuntzak joan zirén bihurtzen gerota SVOagoak, eta zenbat eta SVO gehiago egon, kontaktuaren efektuak ere gerota gehiago bultzatuko zuén aldéz SVO, zein dén gaur egungo egoera, non munduko hizkuntza hedatuenak eta eragileenak dirén SVO, eraginez gero eta SVO ordena gehiago ere, zorionez.

Bai, gaur egun gaude an puntu diakroniko bat non:

... although the two orders [SOV eta SVO] are about equally common,... [Dryer, 2011]

baina gertatzen da ze:

... , SOV is much more common in small language families, suggesting that there was a time a few thousand years ago when SOV was by far the most common word order in the world. [Dryer, 2011]

argiki sostengatuz konklusioa on Yamamoto (2005, ikus #2767) eta Gell-Mann eta Rulhen (2011, ikus #2769). Puntu honetaz mintzatu ginen an #1140, hala nola an ondoko sarrera hau ere, non ikusten dugun nola goragoko joera hori areagotzen den noiz aztertzen dugún OVS hitz-ordena:

• [1142] OVS sintaxiak ez dira soilik "much more common" an "small language families", baizik-ze soilik ematen dira an "small language families"

Herenegun ikusten genuén nóla Dryer-ek (2011) zúen ematen argudio kualitatibo bat referitua ki SOV sintaxiak (SOV is much more common in small language families) ...

... suggesting that there was a time a few thousand years ago when SOV was by far the most common word order in the world [Dryer, 2011]

eta atzo gogoratzen genuen ze Lehmann-ek (1992) zúen aportatzen nolabaiteko datu osagarri bat: nóla hizkuntzak zein gehien zabaldu diren geografikoki zehar mundua dúten izaten SVO ordena (inglesa, gaztelania, portugesa, arabea edo txinera). 

Eta gauza da ze ber argudioa zein Dryer-ek aplikatú ki SOV, aplikatu ahal zaio ki OVS, zeintan, munduan zehar, soilik agertzen zaizkigún 11 hizkuntza an WALS Online datu-basea (editatua ganik Haspelmath an Dryer bera), guztiak ere oso gutxi zabalduak geografikoki an leku eta bizi-baldintza bereziki prokliveak ki isolamendu linguistikoa, nola izan ahal den Amazonia. Adibide argigarria izan ahal dá Uranina hizkuntza, zeintaz mintzatu ginen an gure sarrera hau:

• [103] XK3: Sujetua lehen, edo akaso aditza, baina ia inoiz ez objetua

Kontua da ze halako OVS hizkuntzetan mezuak derrigor izanen dira oso laburrak, eta gehienetan sujetua eta aditza izanen dirá aski kontextualak (ia esan gabe doaz), eta keinuak (informazio gestuala) oso inportanteak. Esan nahi baita ze halako hizkuntza bat izanen da tipikoki oso hizkuntza hurbila ti kontextua, oso "ahozkoa" (oso gutxi literarioa), oso gestuala, oso sinplea.

Eta, realitatean, nón bizi dira OVS hizkuntzak?, zéin baldintzatan bizi dira? Aukera daigun bat: Uranina, eta ikus daigun, gaingiroki bada ere, zéin ote diren baldintza horiek:

Bistan da: oso hiztun gutxi, Amazonia inguruan, polisintetikoa,... Akaso, horrelako hizkuntzak izanen zirén askoz frekuenteagoak an garai oso zaharrak, noiz mezuak ziren oso laburrak, oso adierazkorrak, oso zuzenak,... Pensatzekoa da garai hartan halako sintaxi gehiago egonen zirela (hasiera hartan egokia zen hitz-ordena hori), baina gaur egun halako sintaxiek ez dute etorkizunik azpi baldintza komunikatibo orokorrak: hain da mugatua ordena hori.

Bestalde, OVS ordena dá oso sensiblea respektu behar komunikatiboak, horrela izanki oso inestablea, nola genioen an sarrera titulatzén:

• [875] OVS ez da ordena egonkorra, baizik oso inestablea

Edonola ere, gauza da ze OVS hitz-ordena, izanik ere aski argudiagarria an sorrerá on hizkuntza guztiak (akaso an hizkuntza zahar-zahar primigenio bakarra), ez da ordena egonkorra, baizik oso inestablea, izan ere, komunikazio-beharrak igo ahala, sujetuak hartzen doáz gerota paper diskursibo handiagoa, oinarrizkoagoa, eta esaldi-hasierara pasatuko lirake, emanez SOV hurrenkera. Horrela daukagu ze, egun, munduko hizkuntza gehien-gehienek kokatzen duté, normalki, sujetua an esladi-hasiera.

Hortaz, OVS ordena oso inestablea izanik (erraz bihurtzen da SOV), gertatzen da ze, periodo historikoan, soilik ezagutzen dira OVS sintaxi gutxi batzuk (oso baldintza berezietan), hala nola ze agertzen zaizkigu SOV protoestruktura asko, praktikoki hizkuntza guztietan, zein denborarekin eta presio komunikatiboa medio ari diren bihurtzén SVO (gutxi gora behera, hizkuntza guztien erdia dá jada SVO).

Halaxe egin zuen latinak an bere bilakaera buruzki hizkuntza romantzeak, eta halaxe egin du partzialki euskarak ere, nahiz oraindik ez den guztiz onartzen.

Kontua da ze bádira ordenak zein askoz probabilitate handiagoz existituko dirén noiz hizkuntzak ari diren sortzen (nola OVS edo SOV bera) eta zein, bestalde, mantenduko dira baldin ez bada indar nahikorik arrén alda daitezen. OVS oso inestablea izanik, soilik gelditu da an area oso bereziak (nahizta joera handia izán aldé bihurtu SOV). SOV aldiz askoz estableagoa da, baina hala ere behar komunikatiboak handitzean, báditu arrazoiak ki bihurtu SVO (nahikoa litzake SOVO desdoblatua), zein den sintaxi-modu efektiboena azpi baldintza eta behar orokorrak.

Logikoa da: nahizta hasiera batean OVS hitz-ordena aski hedatua egon zitekén, oso inestablea da noiz baldintzak bihúrtu minimoki exigenteagoak, eta aisa bihurtuko zén SOV, utziz adibide gutxi (nahiz askotan geldituko lirakén arrasto morfologikoak).

Bestalde, hala OVS nola SOV izaten dirá postpositiboak, halan-ze SOV-rako aldaketa ez da batere zaila. SVO-rako aldaketa egoki eta guztiz funtzional batean, ordea, behar dirá aukera prepositiboak, eta horiek derivatzea bidéz hizkuntzen mekanismoak ez da hain erraza (ezta hain zaila ere), batez ere gaur egun eta baldin ez bada ezer egiten arrén eskaini aukera prepositiboak (aitzitik, ahaleginak egiten dira ki oztopatu euren garapena). [2785] [>>>]