osteguna, ekaina 15, 2023

dereik/derein → deik/dein, baina nóndik heltzen da "-i-" hori?

Atzo mintzo ginén gain ekialdeko forma hauek:

  • har hura hiri deik/dein  

zein egertzen diren an ondoko mapak:

*EDUN [+pres., hark-hura-hiri (giz.)] 

*EDUN [+pres., hark-hura-hiri (andr.)] 

non, genioenez, deigarria egiten zitzaigún tarteko "-i-" hori:

  • hark hura deik/dein

Josu Lavin-ek atzo erantzuten zuén:

  • derau derei dei

zeinen bigarren partea argi dirudién:

  • derei →  dei

esan nahi baita:

  • dereik/derein →  deik/dein

Izan ere, bilakaera hori gardenki islatzen da adibidez an Iruritako hizkera, non agertzen zaizkigun honako bi forma hauek:  

Hor, adizki (objetu-plural) horietan, agertzen zaigú forma sinpleagoa (aurrena) kin forma gutxio sinplifikatua (gero), nahiz bigarrena (dirudienez, gutxiago erabilia) izán zaharragoa zein lehena.

Baina, bestalde, goiko bilkakaeraren lehen katebegi hori:

  • derau derei

ez dirudi hain gardena. Zeren, nóndik heltzen da "-i-" hori?

Hurrengo sarreretan saiatuko gara mantentzen ze bukaera horiek (kin "-i-" ordezta "-u-") sar zitezkén an "nork-nori-nor" tripersonal transitibo horiek bidéz analogia kin "nor-nori" bipersonal intransitiboak, alegia:

  • zaio → deio
  • zaizu → deizu
  • ...
halan ze "-i-" hori ez da baizik gure betiko "-i-" prepositibo datiboa. [Ikus sarrera hau. "derauo  > deraio >  dereio > derio > deio > dio"]