igandea, ekaina 11, 2023

Akaso 2. personako hika (hik, hiri) mantendu zén an bere forma zahar singularra arrén evitatu anbiguetateak kin 3. personak

Atzokoan amaitzen genuén gure sarrera esánez ze...

...hikako 2. personako adizki horietan (hik, hiri) ez ziren hasieran sartu forma pluralak ki emán singularrak, baizik ze jarraitu ziren erabiltzen forma singular zaharrak, akaso zeren hikako 2. personako adizki pluralak erraz konfunditzen ziren kin 3. personakoak:

  • deuat → deutzat/deutsat (berdinak nola 3. personakoak)
Hala ere, hikako 2. personakoak ere pixkanaka joan dira bihurtzen formalki gerota pluralagoak, bilatuz analogia ez-anbiguoak, nola gertatu bide dén an goragoko adibidea.

Puntu horretaz gogoratu nahi genuke ondoko sarrera (zein jasoko dugún osorik):

Atzokoan komentatzen genuen ze ...

... existitzen dira mendebaldeko adizkiak non akaso gorde diren forma singular regularrak, eta non beraz ez den agertzen "-z- > -s-" printzipioz pluralak. Eta aipatzen genituén honako bi adizki printzipioz singular regularrak:

eta hiri?

  • deuat
  • deunat
zein bái erabiltzen baitira an euren forma regular sigularra.

eta gauza da ze "deuat/deutzat" bikote regularra uler liteké nola "hiri (mask)" eta "hari", halan-ze akaso anbiguetate horrek lagunduko zuén leku batzuetan aukeratzen "hiri deuat" oposatua ki "hari deutzat > deutsat" (baita egonen zirén "hari deukot", zeinen zentzu datiboa joan zén galtzen, eta "hari deutzot > deutsot", zein akaso leku batzuetan oso gutxi erabiltzen zen, edo ez zen erabiltzen).

Modu horretan, "hiri deuat" adizkirako hasiko zén erabiltzen "hiri deuadaz" plural berriagoa, nola agertzen dén adibidez an beheragoko taula (Pedro de Yrizar (1980): "Sobre las formas verbales vizcaínas con objeto indirecto de segunda persona"):

Modu batera edo bestera (eta akaso faktore ezberdinek lagunduta) hizkera batzuetan geldituko zén "hiri deuat/deuadaz" (edo euren aldaeraren bat) eta "hari deutzat/deutzadaz" (edo euren aldaeraren bat), edo sinpleki "deutzat" (edo bere aldaeraren bat) hala an sigularra nola an plurala, zeren jatorriz pluralekoa baitzen.

Gerora, hikako 2. personako forma plural horietan ere joanen zirén sartzen forma pluralak kin esangura singularra, tipìkoki adizki maskulinoetan lehenago zein femeninoetan. [>>>]

Etiketak: , ,

2 Comments:

Blogger Josu Lavin said...

Berriz hura du eramaiten deabruac gucizco mendi gora batetara, eta eracusten drautza munduco resuma guciac eta hetaco gloriá:
Mattheo 4:8 Leiçarraga

eracusten drautza munduco resuma guciac
le muestra todos los reinos del mundo

drautza = derautza
Synonymoac Leiçarraga baithan:
drauzca = derauzca
drauzquio = derauzquio

Batuan: dizkio

Bizcaieraz:
RA kenduric:
deutza pl.
= >
deutsa sg.
Eta berriz plural: deutsaz

Adeitsuqui

igandea, ekaina 11, 2023 11:57:00 AM  
Blogger Josu Lavin said...

Ascoren harriduraracotz,

derautza = > deutza
= deutsa & deutsaz

aiphatu ditugu aurrecoan,
XVI. mendean ere, Joan Perez de Laçarragac derau-dun anceco adizquiac darabilça:

deraustezu = deustezu, deutsezu
deraustazu = deustazu
deraustae = deustae, deuste

on eretxi / ez deraustezu ‘maitarazi ez diezu’

oi aserratu deraustazu ‘haserrarazi nauzu’

eragotziko deraustae ‘eragotziko didate’

ez deraustae besterik aterako ‘ez didate besterik aterako’

Lehen bietan aditz nagussiaren causativoa adiarazten du, baina berce bietan aditz lagunçaile hirupersonadun soila da.

Leiçarraga eta Laçarraga elkarren escutic, duela 500 urthe.

Adeitsuqui

igandea, ekaina 11, 2023 8:00:00 PM  

Argitaratu iruzkina

<< Home