"ni en pintura" versus "begiko zikina baino gehiago"

Gilenek, noiz zehazten esapide idiomatikoak ti hemengo textu bat (hango komentario batean), dú aipatzen, lehenik, ni en pintura, zein, dudarik gabe, dá oso esapide erabilia noiz nahi den adierazi ze zerbait ez dago batere artén gure lehentasunak. Google-en, adibidez, esalmolde horren hainbat eta hainbat erabilera daude, agertzen delarik an tituluak e-abestiak, titular periodistikoak...

Baina, zergátik erabiltzen da hainbeste? Ba-ze ederki betetzen du bere helburu komunikatibo-expresiboa. Har dezagun honako titular periodistikoa (Sport egunkaria):

Dani Alves no quiere que le toque el Barça ni en pintura 

edota beherago, textuan:

Dani Alves lo tiene claro: no quiere medirse al Barça ni en pintura.

Esapide horrek ahalbidetzen dú esaldia bukatzeá indartsu, expresiboki indartsu, jarriz indar eta intonazio berezia gáin azken hitz gako hori: pintura, behin harako bidea ondo prestatuta. Azken buruan ni en pintura esapide idiomatiko indartzaile bat da, zeinekin nabarmendu nahi dugun noráino heltzen den gure desgogoa.

Euskaraz, adibidez "Esamoldeak eta esapideak" blogean ematen zaigú ondorengo esapidea nola baliokidea ti "no querer ver (a alguien) ni en pintura":

Begiko zikina baino gehiago ez ikusi nahi

Ikus dezagun:

Dani Alves-ek begiko zikina baino gehiago ez du Barça ikusi nahi. 

Ez du indarrik. Areago, nekez ulertzen da. Jarrai dezagun:

Dani Alves-ek begiko zikina baino gehiago ez du ikusi nahi Barça.

Ez dabil.

Dani Alves-ek ez du ikusi nahi Barça begiko zikina baino gehiago.  

Hobeto, baina oraindik lekutara dago tikan efektibitatea on "ni en pintura". Esan nahi baita ze esapide hori ez da hor, ezta orohar ere, bereziki eraginkorra, ez du bukaera ona, ez du bukaera indartsua, ez semantikoki, ezta intonazionalki ere.

Ulertzen da, hortaz, esapide horren erabilera urria, eta, beraz, ez izatea oso ezaguna, eta dirudienez, ez arrazoi nagusiki soziolinguistikoengatik, baizik arrazoi nagusiki expresiboengatik, zein diren arrazoi expresibo berberak zeinengatik erabiltzen ditugun antzeko esapide are sinpleagoak nola:

... ni por nada

edo landuagoak nola:

... ni a mil años luz 

edo landuagoak bezain zatarragoak nola:

... ni por el forro de los cojones

edo landuagoak bezain sortzaileagoak nola:

... ni harto de melocotón

Esapide idiomatiko burulehenak (berdin nola beste edozein estruktura burulehen) dirá irekiak, jarraituak, progresiboak, errazki moldagarriak, eta tipikoki lehertu egiten dira an azken hitza, emanez ki esapidea moldagarritsun expresibo bat zein ezin lortuko baita bestela. Ezin bestela. [336] [>>>]