larunbata, urria 02, 2021

Nóla aldatuko dira gure ereduko emaitzak noiz géhitzen dugu azpiosagarri bat ki predikatuko osagarria?

Gure ereduak ederki sailkatzen dú ordena efizienteena (zeintara zuzentzen ari dén evoluzio linguistiko nagusia), hala nola-ere 3 ordena gutxien efizienteak (hirurak non S dén kokatzen ondorenda O). Erdiko posizioan, bestalde, gelditzen dirá SOV eta VSO, berdinduak. Baina, zér gertatzen da noiz handitzen dugún karga informatiboa, esan nahi baita informazio berria, rhematikoa (zein ez den egonen an aditza, baizik an predikatuko osagarria)? Alegia, nóla aldatuko dira gure ereduko emaitzak noiz géhitzen dugu azpiosagarri bat ki predikatuko osagarria? Iker daigun:

Dei deiogun O2 ki azpiosagarri hori, zeinen burua izanen dén lehengo osagarria, zein orain izanen dén O1. Hortaz, orain izanen ditugu honako 6 estrukturak: 

  • SVO1O2
  • SO2O1V, 
  • VSO1O2
  • VO1O2S, 
  • O2O1VS, 
  • O2O1SV.

Horrela, orain predikatuko osagarrian (zeinen burua dén V) dauzkagú bai O1 nola-ere O2. Orain beraz, daukagu predikatu luzeago eta konplexuago bat, non dén kokatzen parte rhematikoena.

Memori kostuak kalkulatuko dirá berdin-berdin nola lehen: diferentzia bakarra dá ze orain daukagu buru bat gehiago eta osagarri bat gehiago. Adibidez, har daigun SO2O1V ordena: S-tik V-rako ez da konputatzen kosturik zeren hor dagó aurrerako dependentzia (S dá agertzen lehenda V); V-tik O1-ra konputatzen dá 1 (aldamenean egonik, konputatzen da posizio bat), eta, era berean, O1-tik O2-ra konputatzen dá 1. Guztira: 1 + 1 = 2. Bide beretik:

  • SVO1O2 = 0
  • VSO1O2 = 1
  • SO2O1V = 2
  • VO1O2S = 3
  • O2O1VS = 3
  • O2O1SV = 3

non, orain desberdindu dirá VSO eta SOV, gelditzen zaigularik ondoko ordenazio orokorra:

SVO > VSO > SOV > OVS = OSV = VOS

Hor, lehen bezala:

  • SVO dá efizienteena.
  • OVS, OSV eta VOS (alegia hóriek-3 ordenak non sujetua agertzen den ondorenda objetua) dirá gutxien efizienteak, orokorki prozesagaitzenak.

baina orain:

  • SVO eta VSO ezberdindu dirá ti beste lau ordenak, osátuz VO multzo bat, non hala ere, SVO dén efizienteagoa zein VSO.
  • SOV batu liteke an azpitalde bat kin beste bi OV ordenak (eta VOS), osátuz OV multzo bat (non orobat kokatuko litzake VOS), nahiz SOV-k jarraituko luke izáten efizienteago zein beste 3 ordena horiek.
Horrela, OV taldea (non SOV > OSV = OVS) izanen litzaké gutxio efizientea zein VO talde partzial hori (non SVO > VSO), ondo azálduz a tendentzia orokorra an aldaketa en hitz-ordenak, zein doan ti OV ki VO (abiátuz ti egoera bat non OV zén oso-oso nagusi, heldu gara ki egoera bat non VO dén maizkoagoa zein OV). []