astelehena, azaroa 20, 2023

Zéin litzake arazoa baldin orokortu balitz "tol" ordéz "bidér"?

Bueltaturik ki liburua titulatzén "Euskal-Zenbakiztia" (1920), zeintaz mintzatu garén adibidez duela 3 egun, báda han oinohar bat non, besteak beste, esaten dén ze:

Oraindaño, dakidanez beintzat, tol ez da euskeraz ezer izan. Baña euskal-esakera zenbakizti-idazkeraren mail edo kirira ekarteko, itz berriren bat-edo-beste asmatu bear. [Bizkai-Aldundia, 1930:29]

Alde batetik hartu dá "tolestu" ("doblatu", "plegatu", ikus sarrera hau) ki emán "multiplikatu", eginez zabalkuntza semantiko bat zein ez den bereziki ezberdina ti gertatuá kin adibidez "garatu", zein  momenturen batean hasi zen erabiltzen an kontextu orokorragoak, hedatuz bere esanahia eta gure ustez an modu oso egokia, gaur naturaltasun osoz erabiltzen delarik (ikus sarrera hau).

 Seguruena irudituko zitzaigún oso normala (are regularra) baldin, funtzio multiplikatibo hori adierazteko, hartu balitz "toles" aditz-erroa ("5 toles 7") berdin nola hartu dirén beste erro batzuk an antzeko funtzioak (adibidez "5 gehi 7"), aurkitzen direlarik guztiz normalduak.

Kasu honetan, ordea, aditz-erroa ("toles") laburtu da, sinplifikatu da (beste mekanismo bat, sinplifikazioa, orokorki erabilia) an "tol" ondo ulergarria baldin erábili "tolestu" aditza. Zéin litzake arazoa baldin orokortu balitz "tol" ordéz "bidér"? [>>>]