Gogoratuz Juan Garzia-ren azentu desgaldegaitzailea

Genioén atzo burúz Zerbitzari-k aipatutako azentu desgaldegaigarri hori:

Horretaz mintzo izan dá Juan Garzia, nok aipatu baititú zenbait aukera azentual desgaldegaigarri (horien artean goragoko azentu akutua), nahiz ez duén aldeztu azentu horren erabilera. Guk azentu horren erabilera hedatu dugu ki egoerak non ondorengoa ez den galdegaia (baizik sinpleki informazio rhematikoagoa baina neutroa) edota ki egoerak non ezberdindu behar dirén erabilera prepositiboak (osagarri rhematikoagoa aurrerantza) eta postpositiboak (osagarri rhematikoagoa atzerantza), eta deitu diogu azentu diskursiboa edo progresiboa, baina, finean Juan Garzia-ren soluziobidea da, nahiz, diogunez, berak ez duén aldeztu azentu horren erabilera.

Eta gaur gogoratu nahi genuké gure beste sarrera bat, non komentatzen genuén Juan Garzia-ren azentu hori eta nóla genioen ze ber marka ortografikoa erabil litekén an beste kasu batzuk non helburua ez den desgaldegaitzailea, baizik soilik erakustea zéin den norabide rhematikoa, alegia norántza bilatu beharko dugún informazio osagarria, orohar prosodikoki indartsuagoa (nahiz izán azentu neutrala). Hortxe doa, osorik:

• Horrá azentu intonatibo zintzilikatzailea on Juan Garzia

Azken sarreretan aritu gara mintzatzén buruzki erabilerá on azentu ortografikoa an euskara (adibidez, hemen edo hemen), zein, bestalde, ez den batere gauza berria (ikus Leizarraga).

Eta gauza da ze agertu behar gara guztiz aldé erabilera hori, batez ere an hizkuntza bat zein, ondobidean, pasatu beharko litzaké tikan sintaxi batu estandar oso-buruazken bat (nagusiki SOV postpositiboa), nola den oraingoa, ki sintaxi desdoblatua, bikoitza, buruazken-burulehen, aukeran (SOVO pre eta postpositiboa), non, nola dioen Juan Garziak an "Joskera lantegi" respektu galdegai postpositiboak, premiazkoagoa da marka esplizitu bat (oraingoan, eta gustu handiz, erakutsi nahi dugu gure adostasuna kin Juan Garzia):

Galdegaia aditzaren ondoren datorrena izateko lizentzia hori gehiago zabalduko bagenu, berriz, premiazkoagoa litzaiguke lizentziaren marka esplizitu bat, irakurlea etengabeko zalantzan ibil ez dadin. Nik neuk, halako joskerak darabilten idazle zaharrekin aproba batzuk egin ditut aditzaren azken bokalean goranzko intonazio zintzilikatzaile hori azentu normal batez markatzeko:

Piramideak dirá...
San Benito bizi zén kobazulo batean.

[Juan Garzia, "Joskera lantegi", 1997:162]

Eta ez da oso desberdina gure azentua an "gabé...", nahiz gureak soilik nahi zuén apuntatu aurrera, gidatuz gure atentzioa eta intonazioa ki ondorengo hitzak, ez duelarik derrigor eskatzen zintzilikaziorik. Finean, gauza da ze gureak ez du deskribatu nahi nolako intonazioa egiten den: nolabait esan, gurea litzaké orokorragoa, norabide-seinale hutsa.

Azentu progresibo hori dá ondo lagungarria an transizioa tikan sintaxi buruazken hutsa aldé sintaxi desdoblatua (hala nola an sintaxi desdoblatua bera: SOVO), afin lagundu interpretatzén, lehenengo kolpean, lehenengo begiratuan, zéin den norabidea on diskursoa.

Hortxe dago halaber gure azentu progresiboa edo diskursiboa. [2361] [>>>]