osteguna, iraila 26, 2024

Tomlin-en hiru printzipioek ez dute azaltzen zergátik VO hitz-ordena joan den gailentzen abiatuz ti egoera bat non OV zén guztiz nagusia harik eta gaur egun VO bera bihúrtu hitz-ordena nagusia: horretarako behar dá nagusiki printzipio bakar bat

Atzokoan bukatzen genuén gure sarrera esánez:

Hortxe daukagú azalpen funtzionalista. Azalpen horrek kokatzen ditú SOV eta SVO an ber lehenengo posizioa (maizkoena), nola Tomlin-ek bilaten zuén, zeren horrela ateratzen zen an bere estatistika estatikoa (sinkronikoa).

Tomlin-ek ez zuen azaldu nahi (ez baitzen agertzen an bere orduko datuetan) zergátik munduko hitz ordenak aldatu ohi dirén komunki, naturalki, berriki, koherenteki, egonkorki... ti OV aldé VO (eta abiatuz ti ia zero VO an garai zaharrak, gaur egun dirá gehiengoa eta gerota gehiago), bitárten kontrako mugimenduak izaten dirén raroak, behartuak ganik kontaktua, zaharrak, inkoherenteagoak, inestableagoak... (eta abiatuz ti ia %100 OV an garai zaharrak, erlatiboki gehiago mantentzen dira an hizkuntz familia txikiak). Eta gauza da ze azken datu diakroniko horiek dirá istorio honen gako nagusia (ikus adibidez [1138] edo [1361]). 

Puntu hori inportantea da, alegia ze:

Tomlin-ek azaldu nahi zituén bere orduko datuak.

Eta datu horietan SOV eta SVO zirén berdin maizkoak, halan ze, hori azaltzeko (bere helburua lortzeko), nahikoa zirén bere hiru printzipioak:

For instance, SOV eta SVO are the most frequent basic constituents orders because these orders are the only orders which permit the maximal realization of the three principles. [Tomlin, "Basic word order: Functional Principles", 1986:5]

Baina Tomlin-en hiru printzipioek ez dute azaltzen zergátik VO hitz-ordena joan dén gailentzen abiatuz ti egoera bat non OV zén guztiz nagusia harik eta gaur egun VO bera bihúrtu hitz-ordena nagusia.

Horretarako behar dá nagusiki printzipio bakar bat (nola erakusten genuen an gure aportazioa ki Mikel Mendizabal-en liburua titúlatzen "Euskara orain. Eraginkortasuna helburu", 2023:76-80), zein baitá ha printzipioa on asimetria funtzionala artén norabide diskursibo burulehena eta bere kide buruazkena, arras handiagoa an norabide burulehena. [2493] [>>>]