Báda erlazio kontzeptual direktoa artén S eta V eta baita artén V eta O, bitárten erlazio kontzeptuala artén S eta O dén soilik indirektoa, askoz lausoagoa, orohar oso apala

Galdetzen genuén atzo respektu Behaghel-en lehenengo legea:

Nóla lotzen dira kontzeptualki/mentalki/semantikoki esaldiko hiru osagai nagusiak, zein dirén S sujetua, V aditza eta O objetu-osagarria? Horren arabera, noláko ordena kanoniko formal/sintaktikoa(k) izanen litzaké(liraké) optimoa(k)?

Gure interpretazioa, esango genuke ze erlazio kontzeptuala artén sujetua eta aditza, eta erlazio kontzeptuala artén aditza eta objetua dírá erlazio direktoak, inmediatoak, zuzenekoak, bitárten erlazio kontzeptuala artén sujetua eta objetua ez den horrelakoa, baizik indirektoa, mediatoa ga aditza, zeren erlazio horrek behar dú bitarteko bat: justuki aditza.

Areago:

1.- Sujetuak eta aditzak, gehiagorik gabe, elkarrekin osatu ahal duté esaldi bat, hau da unitate signifikatibo bat, non aditza mintzo zaigún buruz zér egiten duen sujetuak, non aditza dén predikatua on sujetua. 

2.- Eta aditzak eta objetuak osatu ahal duté predikatu konplexuago bat, hau dá unitate predikatibo konplexuago bat, non objetuak konplementatzen dú aditza, konplementatzen dú bere signifikantza, zuzenean eta estuki, osatuz, diogunez, unitate signifikatibo bat: aipatutako predikatu konplexuago hori.

3.- Azkenik, sujetuak eta objetuak, besterik gabe, ezin dute osatu ezein unitate signifikatibo osaturik: adibidez ezin dute osatu esaldi bat, ezin ere predikatu bat.

Erlazio kontzeptual horiek islatzen dirá an morfologia, an konkordantziak:

1.- Sujetua eta aditza konkordatu ohi dirá an hainbat hizkuntza, esan nahi baita ze sujetua integratua joaten da an adizki jokatuak, akaso islatuz garai zahar bat non aditza eta sujetua fusionatu ziren (hain elkartuta joan ohi ziren), bihurtu zirélarik morfologia (adibidez, gaztelanian eta euskaran hala da). Aditzaren izaera aktiboak ere eragiten dú hizkuntza askotan konkordantzia ergatiboa an sujetua. Badirudi ze konkordantzia ergatiboa joan dela galtzen diakronikoki an sintaxi ezberdinak (euskaran ere bádirudi ze bádira hizkerak non ergatiboa aukerakoa den an baldintza komunikatibo konkretuak: ikus sarrera hau).

2.- Aditza eta objetua ere konkordatu ahal dira adibidez an numeroa (objetu singularra/plurala), nahizta konkordantzia hori ez da izaten hain maizkoa nola hori artén sujetua eta aditza. Esango genuke ze konkordantzia honek erakusten du tendentzia bat ki gertatu gerota gutxiago (adibidez, euskaran galduz joan da zenbait hizkeratan: ikus adibidez sarrera hau).

3,- Sujetua eta objetua ez ohi dira konkordatu (adibidez, gaztelanian eta euskaran ez da halako konkordantziarik).

Hortaz, eta erantzunez ki goragoko lehenengo galdera, esanen genuke ze bádira erlazio kontzeptual aski argiak artén sujetua eta aditza, hala nola ere artén aditza eta objetua, bitárten erlazio kontzeptuala artén sujetua eta objetua konsideratu ahal dén zeharkako erlazio bat, askoz lausoagoa, erlatiboki askoz gutxiago inportantea zein goragoko biak, orohar oso apala.

Beraz, eta erantzunez ki goragoko bigarren galdera hau:

Horren arabera (Behaghel-en lehenengo lege horren arabera), noláko ordena kanoniko formal/sintaktikoa(k) izanen litzaké(liraké) optimoa(k)?

Logikoki eta alde horretatik, ordena optimoak izanen dirá halako hitz-ordenak non S eta V elkarrekin doazen, eta V eta O ere elkarrekin agertzen diren, hau dá:

SVO eta OVS

Horiek izanen liraké hitz-ordena optimoak baldin soilik aplíkatu Behaghel-en lehenengo legea. Baina, atzo bertan ikusten genuenez, bádira lege gehiago. [2486] [>>>]