Zerrendatuz elkarrekin Tomlin-en hiru printzipioak (1986)

Atzo genioen ze gaurkoan gogoratuko genituén Tomlin-en hiru printzipioak (1986), zeinekin saiatu zén funtzionalki azaltzen berak bildutako datuak burúz munduko hitz-ordenak (datu estatikoak, momentuko argazkia: ikus [2489]). Hortxe doa, beraz, lehenengo printzipioa, zeintaz mintzatu ginén an [1193]:

1.- Lehenengo printzipoa:

[1193] [#13] Tomlin (1986): "The Theme First Principle" eta "... thematic information correlates with subject."

Tomlin-en lehenengo printzipio funtzionala dá "The Theme First Principle", zeintaz mintzo den honela (an bere "Basic word order: Functional Principles", 1986:4):

This principle is an attempt to make more precise and explicit the informal idea that "old" information precedes "new" information. [Tomlin, "Basic word order: Functional Principles", 1986:4]

Beraz, printzipio horrek esango liguke ze diskursoan tipikoki emanen dá hasieran informazio referentzial aukeratua, eta behin entzulea edo irakurlea kokatuta, mezu-emailea joanen dá zehazten informazioaren muina. Gauza da ze behar da marko referentzial bat afin mezu-hartzaileak avantailatsuki ulertu ahal izan dezan zéri buruz mintzo den (salbu noiz mezua dén oso kontextuala). Horrexegatik, logikoki, thema diskursiboa kokatzen da lehénda parte rhematikoa.

2.- Bigarren printzipioa:

Justuki herenegun aipatzen genuén Tomlin-en bigarren printzipioa, an:

• [2488] Tomlin-en bigarren printzipioa (1986). "... the object of a transitive verb forms a more cohesive syntactic and semantic whole that does a transitive verb and its subject."

Hari horretara, aipatuko dugú Tomlin-en bigarren printzipioa (1986), zeintan postulatzen zuen ze erlazioa artén aditza eta objetua dá kohesiboagoa (more cohesive) zeinda erlazioa artén sujetua eta aditza (ez du aipatzen batere konexio zuzenik artén sujetua eta objetua). Ikus daigún 2. printzipio horren azalpena an bere 1986ko "Basic word order" famatua, guk orriotan askotan aipatua:

The second principle is the principle of Verb-Object Bonding (VOB). The essential claim embodied by this principle is that the object of a transitive verb forms a more cohesive syntactic and semantic whole that does a transitive verb and its subject. [Tomlin, 1986:4]

Hortaz, Tomlin-en arabera, izanen genuké erlazio bat artén aditza eta objetua, zein izanen litzakén sintaktikoki eta semantikoki kohesiboagoa zein erlazioa artén sujetua eta aditza (bitárten, diogunez, Tomlin-ek ez duen aipatzen erlazio zuzenik artén sujetua eta objetua). Horixe litzaké Tomlin-en bigarren printzipioa.

3.- Hirugarren printzipioa: 

Eta, azkenik, hirugarren printzipioa aipatu genuén an gure sarrera titúlatzen:

• [196] Gain paper zentrala on aditza an estruktura informatiboa

Dio Koldo Biguri-k (an "Inpertsonalak eta abstraktuak", jada aipatua an aurreko sarrera):

Esango nuke, orain arteko euskaran behintzat, eta, seguru aski, hizkuntza guztien halako fasean, mintzagaia biziduna izateko joera dagoela.

Hor, aparte utzita nóla, oso interesgarriki, Koldo Biguri referitzen den ki existentziá on fase evolutibo komunak an bilakaerá on munduko hizkuntza guztiak (seguru aski, hizkuntza guztien halako fasean), aipatu nahi genuke nóla Tomlin hizkuntzalari famatuak proposatu zituen an 1986 printzipio deskriptibo-funtzional orokor batzuk xedé azaldu gaur egungo hitz-ordenen banaketa (an bere "Basic Word Order: Functional Principles", 1986), non postulatu zuén ze tipikoki izen-sintagma animatuagoak kokatuko liraké lehenago zein izen-sintagma gutxio animatuak (The Animated First Principle, zein izan zén Tomlin-en hirugarren printzipioa):

The Animated First Principle: in simple basic transitive clauses, the NP [izen-sintagma] wich is most animated will precede NPs wich are less animated. [Tomlin 1986:102]

Jakina, bizidunen lehentasun hori estuki erlazionatua dago kin euren mintzagaitasuna (esaldi transitiboetan, mintzagaiak izaten dira agente, eta agenteak bizidun, alegia animatuak).

Hiru printzipio horiekin, Tomlin saiatu zén azaltzen berak bildutako hitz-ordenen banaketa estatikoa. Oso saio interesgarria, dudagabe, nahiz esan behar dugun ze saio horrek zeukán oinarrizko arazo inportante bat, zein gogoratuko dugún bihar. [2490] [>>>]