Continumm expresibo bat originala, anitza, landua, divertigarria eta efektiboa

Mintzo bagara gain hizkera zatarra (zein, era berean izan ahal dén kariñosoa eta lagunkoia, aibalaostia!), eta bereziki mintzo bagara burúz hizkera zatar originala, anitza, landua, divertigarria eta efektiboa, nekez kenduko jako goreneko posizio bat ki... gaztelania. Ez da sekretu bat, are gutxiago gure Bilbon, non hizkera zatarra dén, esango nuké, konsustanziala. 

Gogora daigun nóla Borja Odriozola irakasle plentziarra mintzo jakun burúz gaztelaniazko hizkera zatar originala, anitza, landua, divertigarria eta efektiboa (gorago aipatutakoa):

• [2526] Borja Odriozola (2021): "... divertidos y originales... un gran número... muy efectivos... muy sonoros... y puedes inventar nuevos tú también."

Borja Odriozola irakasle plentziarra (Borjaprofe) mintzo dá (an bere webgunea) burúz:

non:

Insultos compuestos

Ahora hablemos de cómo crear grandes insultos. Y una gran manera de insultar es uniendo dos palabras. Sí, en español hay un gran número de insultos compuestos. Son muy efectivos porque combinan ideas diferentes, a veces un poco absurdas y que crean contrastes. Además suelen ser muy sonoros, y puedes inventar nuevos tú también. [Odriozola an bere Borjaprofe webgunea, 2021]

Bai, oso expresiboak, efektiboak, eta ia... infinifuak:

• cagaprisas, vendehumos, cierrabares,...

eta bai, oso divertigarriak, sonoroak, eta sortu ahal dirá nahitara:

• comechurros, subecuestas, levantafrascos,...

Esango genuke ze, gehien-gehienak, gehiago dirá umoretsuak zeinda ofensiboak.

Hari horretara, gogora daigun halaber ondoko sarrera burúz efektibitatea on gaztelaniazko hizkera zatar sonoro anitz hori:

• [2549] ¿Quién puede evitar inflar los carrillos cuando blasfema contra un gilipollas, un tío mierdas, un hijo de puta -o joputa en su defecto-, un cabrón, un soplapollas, un mamonazo o un caraculo? (Jaled Abdelrahim, 2013)

Amaitzen genuén atzo gure sarrera azpimarratuz a ahuldade sistematikoa on zenbait mekanismo insulto-sortzaile an inglesa:

Gauza da ze, inglesezko mekanismo insulto-sortzaile horiek dirá aski inkonsistenteak respektu euren expresibitatea zeren indar nagusia...

• edo ez da jartzen an azken posizioa (nahiz expresioa bihúrtu hitz fonologiko bakarra),
  

• edo ez da jartzen an elementu kontrastiboena (nahiz lehenengo elementua ere eráman azentu sekundarioa),
  

bi kasuetan ere gálduz indarra respektu ordenazio konsistenteki burulehena eta enfasi konsistenteki finalak an elementu rhematikoenak, hala an "aditza + objetua", nola an "izena + adjetiboa" nola finean an "izena + izen rhematikoagoa". Horrek favoretzen dú insultoen sorkuntza an gaztelania, eta orohar favoretzen du sorkuntzá on esapide expresiboak.

Eta gauza da ze gaztelaniaren bukaera indartsuak (tipikoki kin elementu rhematikoena eta ofensiboena) eta prosodia ireki-sonoroak sistematikoki lortzen dituzté efektu aski biribilak. Adibidez, irakur daigun ondoko artikulu-hasiera zein aurkitu dugún aski aleatorioki an internet, idatzia ganik Jaled Abdelrahim eta titulatuá "El español y sus mil maneras de ser hijo de puta" (2013):

A veces pasa. Lo suyo es ser gentil, respetuoso y bien hablado. Uno trata de ser cortés con todas las personas porque nadie debe de ofender a nadie, porque la paciencia es la madre de la ciencia, y porque así nos lo han enseñado. Pera (¡qué haces con todos esos hinchapelotas que viven para sacarte de tus casillas? ¡Hombre por Dios! Es que tampoco se lo puede callar una todo.

Suerte que a los hispanohablantes, ademas de educaci6n, nos hayan ensenado tantos magníficos, grandilocuentes y elaborados tacos. Tambien se llaman insultos, injurias, garabatos, improperios, palabrotas, agravios, ofensas, ultrajes, desprecios o escarnios. Tan comunes y ocurrentes, que incluso los practicamos asíduamente entre amigos y en corros cercanos.

Cuidado con quien quiera pasarse de listo en cualquier país que maneje el castellano. En español, siempre tendremos un as en la manga por si hay que echar un all in a un pelotudo, a un pendejo, a un gil o a un simple cabronazo.

Dejaremos constancia sólo de algunos de ellos, ya que son tantos, tantos, que todos sería demasiado. Que sean los lectores los que añadan en sus comentarios los modismos que más les llenen la boca cuando estan realmente cabreados.

En España hay muchos muy sagaces. ¿Quién puede evitar inflar los carrillos cuando blasfema contra un gilipollas, un tío mierdas, un hijo de puta -o joputa en su defecto-, un cabrón, un soplapollas, un mamonazo o un caraculo? Habría que ser comemierdas para no quedarse a gusto después de expulsar tales lindeces por los labios. *(pollaboba, bobomierda, singuango, machango, arretranco, huevón, canchanchan, penco, guanajo, godo, cantamañanas)

Bai, dira esaerak eze ("eze" erlatibo restriktiboa: ikus [98]) llenan la boca, inflan los carrillos, ... habría que ser comemierdas para no quedarse a gusto después de expulsar tales lindeces por los labios, akaso oihukatuz eta botéaz pilo bat aire ti gure birikak. Jakina, ez dira soilik insultoak, baizik ere modismoak (zein, gainera, nahi adina elaboratu ahal diren aurrerantza eta efektiboki) eta edozein diskurso, edozein modutakoa.

Goragoko artikulu-hasiera horretan, nabarmandu nahi dugu a erabilera on morfologia aumentatibo eta diminutiboa, hala nola bestelakoa ere, bilatuz efektu expresibo ezberdinak. Bihar siatuko gara mintzatzen burúz beste mekanismo expresibo hori, zein inglesean ia ez den existitzen.

Edo gogora daigun beste hau ere, non zehazten den mekanismo sortzaile interesgarri bat:

• [2523] soplapollas, comemierda, lameculos, robaperas, pagafantas,...  → "aditz jokatua an 3. persona + objetua" (VO estruktura kin objetua an bukaera)

Genioen atzo ze saiatuko ginela aztertzen ea bázeuden arrazoi sintaktikoak zeinekin azaldu zergátik gaztelania izan litekén aberatsagoa eta sortzaileagoa zein inglesa bera an esparrua on hizkera zatarra edota bereziki expresiboa. Eta kontua da ze, esana dugunez, halako hizkeraren gako nagusia izaten dá kargatu ahal izatea indar expresibo guztia edo gehiena an azken hitza, zein izanen litzakén hitz esanguratsuena (hizkera guztietan bukaera oso inportantea da, eta jarraiera irekia ere, baina hizkera bereziki expresiboetan, bihurtzen dá erabakiorra). Hortaz, jarraian saiatu beharko ginake aztertzen zé erraztasunak eskaintzen diren an sintaxi horietako bakoitza (inglesa vs gaztelania) xedé lortu justuki hori: eraman ahal izatea gako-hitza (akaso ondo aurreprestatua) ki azken posizioa on esapide zatarra edo bereziki expresiboa.

Horrelakoxe posizioa lortzen da adibidez an VO hitz-ordena, non elementu rhematikoena ematen dén behinda ondo prestátu bere etorrera bidéz aditza, gutxio rhematikoa. Halako VO ordena potentea zuzenean trasladatu ahalko balitz ki hitz-konposizioa an modu erosoa, horrek seguruena emanen lituzké fruitu onak baldin bestelako arazorik ez balego, eta horixe gertatzen da an gaztelania non báden hitzak sortzeko mekanismo bat non aurrena kokatzen dén aditz jokatu bat an 3. persona (V) eta gero objetu bat (O) zein tipikoki izanen dén esaeraren parte rhematikoena eta egokiena ki bukatu esaera, halan ze naturalitate osoz, zuzen-zuzenean, sortzen dira honelako izendapen zatarrak edota unoretsuak ere:

• soplapollas, comemierda, lameculos, robaperas, pagafantas,...

Mekanismo sortzaile hori bereziki laua da, gehienetan oso hurbilekoa eta oso egokia ki sórtu expresio umoretsuak, izanki arras produktiboa an gaztelania zeren dén oso erraza, zuzena, laua, arina, expresiboa eta efektiboa (eta are afektiboa), kokátuz objetu tipikoki rhematikoena eta esanguratsuena an sintagma-bukaera eta hola lortuz efektu zatar edo umoretsu handia (maximoa ere).

Esan nahi baita ze hor zuzen-zuzenean trasladatzen ari dá esaldiko VO estruktura ki izen-konposizioa, erraztuz halako izen konposatuen formazioa an norabide progresiboa, eta eskáiniz sorrera erraz-erraza eta guztiz efektiboa ki lortu oso hitz zatar edo umoretsuak nahitara, horrela bilakatuz oso mekanismo emankorra an gaztelania. Bihar saiatuko gara ikusten beste zeozer.

Eta normaltasunez sortu eta erabiltzen dirá esapide askoz elaburatuagoak ere, era guztietakoak, osatuz continuum expresibo bat (ikus #2522):

                                        ...

                                        ...

non erlazionatzen dirén expresiones malsonantes eta giros coloquiales, zein izanen lirakén aski hurbileakoak an continuum expresibo bat berdin originala, anitza, landua, divertigarria eta efektiboa. [2857] [>>>]