Hala estrukturak nola mekanismoak, euskararen ondare

Zioén Txopik:

Lakarrak esaten duena egia bada, aukera euki behar genuke preposizioak erabiltzeko, ...

Euskaran ez daude soilik preposizio berreraikiak zein lotzen diren kin gaur egungo baliabide postpositiboak, baizik-ere preposizio historikoak (hots, preposizioak kin konstantzia idatzia) zein halaber lotzen dirén kin gaur egungo postposizioak ere, eta zeinen bilakaera gertatu dén jarrai-ki euskararen beraren mekanismoak (zein, esaten dugunez, dirén hain propialak nola universalak).

Eta gauza da ze hala baliabide guzti horiek nola euren sorrerako mekanismo sintaktikoak pertenitzen dirá ki euskararen ondarea, nondik joan beharko litzaké osatzen (bidéz erabilera) aukera prepositibo zabal eta potente bat, nola gaur egun behar den. Horrá aukera prepositibo bat, aterea ti euskararen mekanismo sortzaile bat:  

• "beldurrez(-eta) gal(du) beren dirua" = "beren dirua galdu beldurrez"

Antzera nola "ustez-eta" edo "nahiz-eta", bádaukagu "beldurrez-eta" ere, zein lotu ohi da kin aditz-forma subjuntiboak, bide emanez ki ondorengo estruktura burulehena:

Ez diote deusere aintzinatu nahi, beldurrez gal beren dirua. Dv [OEH]

baina kontuan hartuz ze subjuntiboa bera ere eraiki liteke kin partizipioa, ez dugu ikusten batere arazorik afin esaldi hori eman honela ere:

Ez diote deusere aintzinatu nahi, beldurrez galdu beren dirua.

Gainera, noiz erabili postpositiboki ( "...beldurrez"), báda agertzen partizipiorik, gutxitan bada ere:

Saiatzen da egiñalez / bere nekian meserez, / gizaixua bere kargua / galdu bildurrez. Xe 238. [OEH]

nondik-eta, jarraituz estruktura hauen ohiko mekanismoa, aterako zitzaigun honako hau ere:

...bildurrez galdu bere kargua.

Horrela, tituluko estruktura zabaldu genezake honela:

"beldurrez (-eta) + aditz-erroa / partizipioa + objektua"

Gainera, "beldurrez..." estruktura honetan ere, berdin nola an "ustez..." edo "nahiz...", bádaude aldaerak kin "-(e)la" edo "-(e)n" [OEH].

Hala estrukturak nola mekanismoak, euskararen ondare. [1721] [>>>]