larunbata, azaroa 11, 2023

Eta hortxe agertzen zaizkigú "tolestu" eta doblatu", edota "bidertu"

Duela zenbait egun (ikus adibidez sarrera hau) erabili dugú "tolestu" aditza ki adierazi "multiplikatu" (ikus ere sarrera hau), eta horrá non herenegun agertzen zitzaigún aditz hori bera noiz Erramun Gerrikagoitia-k adibidetzen zituén maileguak vs arrotzhitzak:

Hortaz "tolestu" edo "doblestu" izanen liraké maileguak zeinen kontrapartea an arrotzhitzak izanen litzaké "doblatu". 

Horren inguruan ikus zér dakarren "Ikas" hiztegi txikia ("Euskerazaleak", 1984) burúz "toles" eta bere derivatuak, zeinen artean dugún "tolestu"

Horrela, "toles" etor liteké ti "dobles/doblez", berdin nola "tolestu" izanen litzaké evoluzio fonetikoa ti "doblestu" (Orotarikoan aurkitzen dugú "dolestu" eta "toleztu" aldaera interesgarriak ere).

Hortaz, "tolestu" aditza dú signifikatzen "plegatu" edo "doblatu" adibidez arropa (besteak beste), baina "doblatu" aditzak baita signifikatzen dú:

"multiplicar por dos" [OEH]

eta behin doblatzen/multiplikatzen hasita, ez da zaila horren hedadura aldé multiplikazio handiagoak (eta baita aldé toles, plegu edo dobladura gehiago). Orotarikoak eskaintzen digú honako aipamena ti Larramendi (1745):

non baita agertzen zaigún "bidertu" aditza ere, zein, hedaduraz, baita erabil liteke ki multiplikatu, , izanki, gainera, aukera bat kin 3 silaba. [>>>]