XK3: Sujetua lehen, edo akaso aditza, baina ia inoiz ez objetua

Erantzunez ki Xabier Kintana (ikus XK1 eta XK2).

An XK1 esan genuen ze hitz-hurrenkera guztiek ez zeukaten maiztasun berbera gaindí mundua, eta eman genuen ideia bat burúz nolako frekuentzia-ezberdintasunak aurki geinken. Orain zehaztuko dugu pitin bat gehiago informazio hura:

Lehenengo eta urrutiko begiratu batean, datu estatistikoek erakusten digute nóla munduan zehar nahiago izaten dén sujetua esaldian aurrena, nahiz batzuetan aditza izan aurrenekoa, eta soilik gutxi batzutan agértu objetua an hasiera on informazio-kate regular bat.

Hor ageri zaizkigu lehentasun komunikatibo orokor batzuk, urgentzia komunikatibo orokor batzuk, zeintan, orohar eta alde handiz, elementu komunikatibo urgenteena izanen zén sujetua (thema), edo akaso aditza (akzioa), baina badirudi ze, definitiboki, objetua ez dela sartzen artén gure gaur egungo urgentzia komunikatibo handienak, salbu kasu atipikoetan (baldintza bereziak).

Kontua da ze halako OVS hizkuntzetan mezuak derrigor izanen dira oso laburrak, eta gehienetan sujetua eta aditza izanen dirá aski kontextualak (ia esan gabe doaz), eta keinuak (informazio gestuala) oso inportanteak. Esan nahi baita ze halako hizkuntza bat izanen da tipikoki oso hizkuntza hurbila ti kontextua, oso "ahozkoa" (oso gutxi literarioa), oso gestuala, oso sinplea.

Eta, realitatean, nón bizi dira OVS hizkuntzak?, zéin baldintzatan bizi dira? Aukera daigun bat: Uranina, eta ikus daigun, gaingiroki bada ere, zéin ote diren baldintza horiek:

Bistan da: oso hiztun gutxi, Amazonia inguruan, polisintetikoa,... Akaso, horrelako hizkuntzak izanen zirén askoz frekuenteagoak an garai oso zaharrak, noiz mezuak ziren oso laburrak, oso adierazkorrak, oso zuzenak,... Pensatzekoa da garai hartan halako sintaxi gehiago egonen zirela (hasiera hartan egokia zen hitz-ordena hori), baina gaur egun halako sintaxiek ez dute etorkizunik azpi baldintza komunikatibo orokorrak: hain da mugatua ordena hori. [103] [>>>]