"Deklinabidea" versus "kasu-markak"

Erramun Gerrikagoitiak, bere hemengo komentarioan, dio:

Halan "declinatu" hitza zein dathorren grecotic nahi du esan "clinatzen" edo declinatzen edo okertzen dela hitza, inclinatzen. Declinatu, inclinatu. Ezen hitza okertzen edo cambiatzen dela tik original propioa, halan hitza bada latines lupus dela okertzen edo declinatzen, makurtzen ti lupi.

Baina harturic euscaraz itsaso hitza dugu ikusten ze guc declinatzen dugunean hitza (itsaso) ez dela cambiatzen, makurtzen edo inclinatzen edo declinatzen ezen bethi da itsaso plus particula adjuntuac guc orain deitu ohi ditugunac declinationeac edo declinationeco casuac.

Bai, etimologikoki zehatzago izanen litzaké erabiltzea deklinatibo edo flexibo terminoak noiz ari garen referitzen ki hizkuntza nagusiki fusionalak, non, Erramunek dioenez, hitza dá cambiatzen, makurtzen, inclinatzen edota, bestela esanda, modifikatzen, flexionatzen, bihurritzen, deformatzen, usually shortening the word or providing easier pronunciation (Wikipedia), bitartean-ze, bide beretik, etimologikoki hobe litzaké reservatzea aglutinatibo terminoa ki hizkuntza nagusiki aglutinatiboak, non, hala hitza bera nola hitzari erantsitako morfemak ere ez diren aldatzen, baizik soilik elkarri itsasten: all of these morphemes (including stems and affixes) remain, in every aspect, unchanged after their unions (Wikipedia):

An agglutinative language is a type of synthetic language with morphology that primarily uses agglutination. Words may contain different morphemes to determine their meanings, but all of these morphemes (including stems and affixes) remain, in every aspect, unchanged after their unions. This results in generally more easily deducible word meanings if compared to fusional languages, which allow modifications in either or both the phonetics or spelling of one or more morphemes within a word, usually shortening the word or providing easier pronunciation. Agglutinative languages have generally one grammatical category per affix while fusional languages have multiple. The term was introduced by Wilhelm von Humboldt to classify languages from a morphological point of view. It is derived from the Latin agglutinare, which means "to glue together".

Non-agglutinative synthetic languages are fusional languages; morphologically, they combine affixes by "squeezing" them together, drastically changing them in the process, and joining several meanings in a single affix (for example, in the Spanish word comí "I ate", the suffix -í carries the meanings of first person, singular number, past tense, perfective aspect, indicative mood, active voice.).

[...] The agglutinative and fusional languages are two ends of a continuum, with various languages falling more toward one or the other end. [Wikipedia]

Hortaz, eta euskara izankí nagusiki aglutinatiboa (báda bere sintaxian fusio-gradu bat ere, adibidez an hitzak zein bukatzen dirén an "-a", non: "a+e=e"), etimologikoki egokiagoa litzaké deitzea sinpleki kasu-marka eta kasu-marken paradigma ki lehengo deklinazioa eta deklinabidea (nola Euskaltzaindiak ere egiten baitu). Ikus nóla azaltzen duen Euskaltziandiak zér den deklinabidea, eta zér diren hizkuntza malgukariak (flexiboak) eta hizkuntza eranskariak (aglutinatiboak)

Deklinabidea zer den

Perpausen osagaien artean izen sintagmak aurkitzen dira, perpausaren egitura aurkeztu denean seinalaztatu dugun bezala. Izen sintagma hauek gramatika edo leku-denborazko funtzioak adierazten dituzte, horretarako halako kasu-marka batzuk edo, hartuz. Izenak, izenordeak edo adjetiboak (komunztaduragatik, hizkuntza batzutan) har dezakeen kasu-marken multzo hori deklinabidea deitzen dugu. Hau dela eta, deklinabidea da, hain zuzen ere, izen, izenorde edo -izatekotan- adjetiboek hartzen duten kasu-marken paradigma.

Bestaldetik, jokabidea erabiliko dugu aditzak di tuen aldaki desberdinetako paradigma seinalatzeko. Jakina denez, aldaki hauek pertsona, numeroa eta bestelako kategoria batzutan oinarritzen dira. [Euskal Gramatika. Lehen urratsak. I, Euskaltzaindia, 211 or.]

Hizkuntza malgukariak eta hizkuntza eranskariak

Hizkuntza klasikoak, neurri batean, hizkuntza malgukariak dira, hau da, hondarkian ematen zaizkigun adierazkien morfemak baturik daude, osatzen dituzten elementuak elkarren artean bereizteko biderik ez dugula. Beste hizkuntza batzutan, eta euskera ere hor tartean, elementu horiek errazago bereizten dira analisi egoki bat dela medio. Hizkuntza hauek aglutinatzaile edo eranskariak deitzen ditugu, hiztegiko hitzari erasten baitizkiote funtzioetarako behar diren elementuak banan banan. Euskaraz morfema guzti horiek hondarkian bi1tzen dira, kasuaren atzizkia ere bamean dagoela. Atzizki hau kasu-marka deitzen dugu. [Euskal Gramatika. Lehen urratsak. I, Euskaltzaindia, 213 or.]

Bai, teknikoki egokiagoa da Euskaltzaindiaren beraren kasu-marka edo kasu-atzizkia ezenezta deklinazio, deklinabide edota atzizki deklinatiboa. [366] [>>>]