Informazio deslokatua, sintaktikoki eta interpretatiboki

Atzo, erantzun anonimo batek uzten zigún, hemen, ondorengo versionea e esaldia zein Txopik, ber sarreran, proposatua zuen: 

El pájaro se posó sobre el tejado de arcilla blanda y roja de los acantilados de la playa de Bakio. [Txopi]

Bakioko hondartzako labarretako buztin guri-gorriaz eginiko teilatuan kokatu zen txoria. [Anonimoa]

Suposatu behar dugu ze esaldi hori integratzen da barrú textu zabalago bat non ari garen mintzatzen gain txori bat, jada ezaguna, zeini referitzen gatzaio ("gatzaizkio" ken "-zki-" pluralgilea) nola "el pájaro", eta zeintaz nahi dugun zehaztu beste zerbait, beste detaile batzuk zeinekin jarraiki gaitezen ulertzen eta disfrutatzen a gorabehera vitalak e txoria an narrazio hori.

Detaile akaso sotil bezain delikatu horiek guztiak referituko zaio ki txoria, eta soilik iritsiko dute euren efektu evokagarri plenoa noiz jartzen baitira an kontextu egokia, zein baita a kontextua e txoria eta bere ibilerak. Bestela, ez dira baizik zerbaiten deskripzioa, zeinen efektu expresiboa guztiz mugatua geldituko baita. Ikus dezagun nola hasten den Txopirena:

El pájaro se posó sobre...

non iragartzen zaigu ze mintzatuko zaigula gain txoria, txori ezagunori, zein, hasteko, pausatu baitzen gain... zerbait. Jada ikusten ahal dugu txoria bere ankatxoak gainjartzen an superfizie bat zein oraino ez dugun ezagutzen, baina zein ezagutu nahi dugun: jada prestatuak gara finéz jaso eta plenoki interpretatú geroko informazioa, zeinen irrikitan gelditu garen. Mintzagaiak ("el pájaro") egin du bere lana, eta segituan hasiko da esaldiaren parte rematikoa (zinez informatiboa, non informazio berria aurkitzen den) kin aditza ("se posó"). Oso informazio laburra, aditzarena, baina estrategikoa, zeren erabat kokatzen baikaitu an eszena, emanéz akzioa. Eta labura eta estrategikoa dena askoz efizienteago doa aurretik kokatua

Horren ordez, anonimoaren versionean hasiko zaigu kin informazio hau:

Bakioko hondartzako...

non jasotzen baitugu informazio bat zein ez dakigun nóla kokatu, ez sintaktikoki, ez interpretatiboki, eta zer egin behar dugú? Ba, pilatú: esan nahi baita, pilatú ordezta zuzenean interpretatú eta zuzenean integratú an gure aurreko diskursoa. Horrá, ildoa galtzen hasteko arrisku bizia. Izan ere, anonimoaren versionean jarraituko dugu jasotzen halako informazio deslokatua, zeinen efektua izanen da basikoki deskriptiboa:

Bakioko hondartzako labarretako buztin guri-gorriaz...

ordezta:

El pájaro se posó sobre el tejado de arcilla blanda y roja...

non, txoriarekin, jada disfrutatzen ari gara e zoru bigun eta gorri hori, buztinezkoa, zein ia sentitu ahal dugu azpi gure oinak ere. Deskripzio hutsa kontra hitzak zein diren perfektuki uztartzen an gure entendimendua finéz sortú sensazio beteak. 

Bide batez, fijatu gaitezen ze anonimoaren versionean "blanda y roja" banandu hori bihurtu dá "guri-gorria" lotuagoa, zein ez den asuntu handia, baina bai erakuslea e estuasunak zein sufritu ohi dira noiz erabilí ordena buruazkena. Regresiboan, zenbat eta laburrago, hobe. Baina, bestalde, fijatu gaitezen ze, orain, agertu da "eginiko" bat zein ez zegoen an originala: hala izaten da zeren regresiboan nominalizazioa zaildu egiten da, eta sartu behar dira konexio-verbal gehiago, nahiz hola luzeagotú.

Segituz kin gure esaldia, daukagú:

Bakioko hondartzako labarretako buztin guri-gorriaz eginiko teilatuan kokatu zen...

Hará ba, irakurtzen ari ginen zér-eta galdegaia e esaldia, informazio rematikoena, foku estu eta are enfatiko bat (nabarmenki aldatúz originala), esaldi hasiera-hasieran emana, eta hortik pasatu gara nola bailitzan deskripzio huts bat, ezjakinean, gaben gozatú bidea (gainera ere, ohartu ze "sobre..." bihurtu dá "-n" inesibo hutsa, laburragoa eta gutxiago zehatza).

Eta gauza da ze justuki azken hitza ("txoria"), labur bezain estrategikoa ere (nola aditza), da justuki.. mintzagaia!! Konpara kin jatorrizkoa:

El pájaro se posó sobre el tejado de arcilla blanda y roja de los acantilados de la playa de Bakio.

non, nola genioen hemen:

... buztin aurrena-bigun eta soilik-gero-gorri hori, ez da edonongoa, ezezaguna, baizik sortua eta hazia an itsas amildegiak e hondarta bat, a hondartza e Bakio, nondik ia ailegatzen zaizkigún itsasoaren oihartzun, zapore eta usain guztiak. Teilatu hori ez da ez, edozein leku, eta esaldi horrek eskutik eramaten gaitu gaindi sensazio horiek eskerki bere estruktura progresiboa, non detaileak doazkigu agertzen an modu koherente-interpretagarria, sugerentea, evokagarria.

Aukera progresiboak ezinbestekoak dira. Ikus ere a sarrera titulatzén:

• "Arazo guztiak joan ohi dirá batera".

[⇶]