Baina, batzutan, evoluzio hori ez da batere erraza gaiti arazo intra eta extralinguistikoak ze oztopatzen dutén aldaketa guztiz natural, normal eta garatzaile hori

Atzokoan Txopi-k galdetzen zuen:

Azkeneko artikuloen arabera, hizkuntzak dira aldatzen, beti ari dira aldatzen, beraz:

- Zergatik dugu beldurra ki hizkuntz aldaketa? Zeren aldaketa hau da gauza nahiko naturala eta normala. 

...

Barkatu egiteagatik hauek galdera petral-filosofiko, baina norbaitek zuen erantzun beharko. 

[Txopi]

Eskerrik asko, Txopi gaiti zure galdera guztiz interesgarriak, zeini saiatuko garen erantzuten banan banan an ondorengo sarrerak. 

Bai, ikusten ari gara nóla euskara (antzera nola beste edozein hizkuntza) dén emaitza ti prozesu garatzaile luze eta aberats bat non orohar jarraitu diren ber pausuak zein segitu diren an munduko beste hizkuntza asko.

Adibidez morfologikoki, hasiera bateko erakusle moduko batzuk (hala nola "da", "a" edo "o") bihurtuko zirén izenorde eta aditz-konkordatzia, eta areago, ikusten dugu nóla partikularki sujetu-konkordantziak fosilduko zirén postverbalki, eginez oso probablea sujetuaren posizio postverbala an garai ondo zaharrak, barné, adibidez, sintaxi ez-ergatibo bat. Horretaz mintzo ginén adibidez an sarrera hau:

• Lakarra (2009) dú defendatzen ze protoeuskara zaharrena ez litzake ergatiboa
  

Aurreko sarreretan ikusi dugu nóla egun (sinkronikoki) ergatibo plurala ez da existitzen an euskal hizkera nagusiak (sartalde edo zentroan), eta nóla, adibidez ekialdean, egon daitezke ergatibo-erabilera partzialak, konkretuki optatiboak an egoera kontextual ez anbiguoak. Hildo horretatik, atzo genioen nóla, ikuspuntu diakronikotik, ergatibitatea ez dén baizik beste funtzionalitate sintaktiko-komunikatibo bat, zein ager, desager edo moldatu daiteke an zurrunbiloa e evoluzio linguistikoa. 

Eta adibidez, gertatzen da ze hain diakronista influiente bat nola Joseba Lakarra ari da postulatzen ze protoeuskara zaharrena ("el PV más antiguo")... ez litzake ergatiboa ("Forma canónica y cambios en la forma canónica de la lengua vasca: hacia los orígines del bisilabismo", Lakarra, 2009:565):

Ez litzake ergatibo, ez SOV, ez aglutinatzaile, ez luke izanen flexio verbal konplexurik...

Edonola ere den (hemen adibidez, eta orobat mintzatuz buruz ergatiboa, defendatu dugú OVIS ordena zaharra, nondik derivatuko zén SOV gutxiago zaharra), ezaugarri horiek guztiak izan dirá, noizbait, erantzun konkretuak ki arazo konkretuak zein joan diren sortzen zehar aro konkretuak an bizitza e hizkuntza, eta akaso izan dirá, garai batean, erantzun funtzionalenak respektu garai horretako zirkunstantziak.

Baina, zirkunstantziak aldatzean, beharrak aldatzean, erantzun egoki horiek beroriek bihur daitezke arazotsu baldin sintaxiak (hizkuntzak) ez badaki evoluzionatzen nola egin ohi zuen: OVS edo SOV postpositiboak dirá adibide paradigmatikoak respektu beharra e evoluzioa azpi baldintza exigenteak. Eta, jakina, ergatibitatea ere evoluziona daiteke (edo, esan beharko nuké: "dezake"?).

Bai, sintaxiak, ahal badute, evoluzionatuko dirá naturalki bilátuz komunikazio potenteagoa noiz jóan aurkitzen baldintza eta behar komunikatibo exigenteagoak. Baina, batzutan, evoluzio hori ez da batere erraza gaiti arazo intra eta extralinguistikoak ze oztopatzen dutén aldaketa guztiz natural, normal eta garatzaile hori. Hizkuntzalarien zeregina dá evoluzio guztiz aberasgarri horri alfonbra gorria jartzea.