Orriak

asteartea, azaroa 08, 2022

Batek inkluso pentsa leike ze mendebaldeko amaiera singular horiek datoz ti ekialderagoko amaiera pluralak: "dirautzut > diutzut (diutzudan) > deutsut/deutzut" (plural berria: "deutsudas/deutzudas")

Ikusten genuen atzo nóla erabiltzen zirén flexio transitibo-datiboak an 1713ko gipuzkerá on Otxoa-Arin:

..., J. Oregi-k (1972:359) beste artikulu batean ("Otxoa-Arinen 'Doctrina' - (1713)") komentatzen ditú justuki Otxoa-Arinen adizkiak (1713ko gipuzkera), zeinen artean agertzen zaizkigún ondoko formak (ezkerrekoak dirá oraingo batukoak, eta eskuinekoak orduko gipuzkerakoak):

Adizki-sorta horretan, oso iradokigarria iruditzen zaigu noláko paralelismo handia existitzen dén arten gipuzkera hartako flexio plural horiek eta mendebaldeko flexio singularrak, halan ze inkluso hipotetiza liteke erlazio estu bat artén bi adizki-sorta horiek:

  • dirautzut > diutzut (diutzudan) ~ deutsut/deutzut
  • dirauztazu > *diuztazu ~ deustasu
  • dirautza > *diutza ~ deutsa/deutza
  • dirauzku > *diuzku ~ deusku
  • ...

Esan nahi baita ze batek inkluso pentsa leike ze mendebaldeko amaiera singular horiek datóz ti ekialderagoko amaiera pluralak, non "-z-" bihurtu dén "-s-", halan ze behin zentzu plurala galduta, gehituko zén pluraletako azken "-s" hori ("deustasus"). 

Ikus serie hau:

 [1803] [>>>]

7 iruzkin:

  1. NORI
    deraut, derauk, deraun, derauko / derauo,
    derauku, derauzu, derauzue, deraue

    Pluralean:

    derauzkit = derauzt
    derauzkik = derauzk
    derauzkin = derauzn
    derauzkio = derautzo
    derauzkigu = derauzku
    derauzkizu = derautzu
    derauzkizue = derautzue
    derauzkie / derauzte = derautze

    Çuberoan:

    derei- (derau-) edo dei- (dau-)

    deizt, deizk, deizn, deitzo,
    deizku, deitzu, deitzue, deitze

    SIngularrean:
    deit, deik, dein, deio,
    deiku, deizu, deizue, deie

    Adeitsuki

    ErantzunEzabatu
  2. Goico hau atzo prestatu nuen, orotarico eta orotaraco euscara buruan nuela. Euskara Batua gaizqui baturic dago. Incompletoa.

    ErantzunEzabatu
  3. Joan de Lazarraga arabarrari esquer, egun badaquigu ecen EUTSI aditzac forma luceac ere eduqui dituela:

    deraust = deust
    derauat = deuat
    deraunat = deunat
    derautsot = deutsot
    derausku = deusku
    derautsu = deutsu
    derautsue = deutsue
    derautse = deutse

    Erka lehen ikussi ditugun eraduki aditzaren forma pluralequin:

    derauzt = dauzt
    derauzk = dauzk
    derauzn = dauzn
    derautzo = dautzo
    derauzku = dauzku
    derautzu = dautzu
    derautzue = dautzue
    derautze = dautze

    ceinetaric baithatoz Çuberoaco adizquioc:

    deizt, deizk, deizn, deitzo,
    deizku, deitzu, deitzue, deitze

    Honexegatic gaur Jesus Rubioc erraiten du erraiten duena:

    http://balbula.blogspot.com/2022/11/batek-inkluso-pentsa-leike-ze.html?m=1

    Ea mendebaldeco adizqui horiec (deust, deutso, deusku...) ez othe ciraden ancina pluralecoac?

    Baietz emaiten du ekialdeco atzizquiac ikussiric.

    Adeitassunez

    ErantzunEzabatu
  4. Çuxenqueta:
    deraua = deua
    derauna = deuna
    derautso = deutso

    ErantzunEzabatu

  5. Ondoko leku honetan:

    https://badihardugu.eus/argitalpenak/aditz_taulak/oinatiko_aditza.pdf

    Oñatiko euskararen aditz taulak ikusten ahal dituzue.

    Bertan NOR-NORI delakoan izan aditzaren adizki edder hauek topatuko ditugu:

    xat, xak, xan, xako,
    xaku, xatzu, xatzue, xaTE

    Esannahiak oraingo euskara batua deitzen den, baina egiatan ez den, horretan:

    1. zait, zaik, zain, zaio,
    zaigu, zaizu, zaizue, zaie
    2.zaizkit, zaizkik, zaizkin, zaizkio,
    zaizkigu, zaizkizu, zaizkizue, zaizkie

    Ez jako, ez zaio. Bion artekoa baino: xako
    Ez jakoz, ez zaizkio: jako (da edo dira + hari).

    Bikain!

    Adeitsuki

    ErantzunEzabatu
  6. DOTZUT adizkiak bi esannahi ditu Oñatin:
    1. deutsut
    eta
    2.deutsudaz
    Objektu singularra nahiz plurala izan dadin... berdin dio, deutso eta derauko!

    Adeitsuki

    ErantzunEzabatu